2000’lerin Unutulan Efsaneleşmiş Teknolojileri: Disket, VCD, El Fenerli Telefonlar ve Dahası…

Değişen teknolojinin baş döndürücü bir hızla ilerlediği günümüzde, arkamıza dönerek baktığımızda yüzümüzde tatlı bir tebessüm bırakan pek oldukca aygıt ve alışkanlık var. 2000’lerin unutulan teknolojileri denildiğinde akla gelen o “efsaneleşmiş” cihazlar, bir zamanlar hayatımızın tam merkezindeydi sadece şimdi ya müzelerin tozlu raflarında ya da evimizdeki “ıvır zıvır” çekmecelerinde içeriyor.

Akıllı telefonların her işi tek başına yapabildiği, bulut sistemlerin her veriyi saklamış olduğu bugünün dünyasından o günlere baktığımızda, 1.44 MB’lık disketlerin ve pikselleri sayılan VCD filmlerin bizlere iyi mi yettiğine şaşırmamak elde değil. Gelin, milenyumun başlangıcında teknoloji dünyasında fırtınalar estiren fakat zaman içinde tarihe karışan o ikonik teknolojileri hep beraber hatırlayalım.

Efsanevi depolama aracı: Disket (Floppy Disk)

Bilgisayar kullanmaya 2000’lerin başlangıcında yada öncesinde başlamış olan hepimiz için disketler, olmazsa olmaz bir veri taşıma aracıydı. O dönemde USB bellekler hemen hemen yaygınlaşmamışken ve oldukca pahalıyken, ödevlerimizi, resimlerimizi ve minik dosyalarımızı bu kare şeklindeki plastik kutucuklara sığdırmaya çalışırdık. Bir disketin kapasitesi bir tek 1.44 MB idi ki bu boyut, günümüzde akıllı telefonunuzla çektiğiniz tek bir fotoğrafın boyutundan bile daha düşük.

Dosyayı kaydederken disket sürücüsünden gelen o mekanik “gırç gırç” sesleri, işlemin başarıya ulaşmış olup olmadığını anlamamız için bir işaret gibiydi. Bir çok vakit büyük bir dosyayı taşımak için dosyayı bölüp birden fazla diskete kaydetmek zorunda kalırdık ve en kötüsü ise disketlerden biri bozulursa tüm veri çöp olurdu. Bugün kullandığımız “Kaydet” butonunun simgesinin hâlâ bir disket olması, bu hızla gelişen teknolojinin dijital dünyada bıraktığı en kalıcı izlerden biridir.

Ev sinemasının atası: VCD (Video CD)

DVD’lerin ve arkasından gelen Blu-ray’lerin popülerleşmesinden, hele ki Netflix şeklinde platformların yaşamımıza girmesinden oldukca ilkin, ev eğlencesinin kralı emsalsiz VCD’lerdi. 2000’lerin başlangıcında nerede ise her evde televizyonun altına gururla yerleştirilen bir VCD oynatıcı bulunurdu. O dönem film seyretmek demek, mahalledeki video kulübüne gidip film kiralamak yada korsan CD tezgâhlarından film seçmek demekti.

VCD teknolojisinin en belirgin özelliği, filmlerin çoğu zaman tek bir CD’ye sığmamasıydı. Bu yüzden filmin en heyecanlı yerinde ekran kararır ve “Lütfen 2. CD’yi Takınız” uyarısı çıkardı. Görüntü kalitesi bugünün standartlarına bakılırsa oldukça düşük olsa da piksellenmeler ve kimi zaman sesin görüntüden sonrasında gelmesi şeklinde problemler o günün şartlarında film keyfimizi bozmaya yetmezdi. VCD’ler, beyaz perde keyfini evlere uygun maliyetle getiren ilk gerçek devrimdi.

Karanlık günlerin dostu: El fenerli telefonlar

Akıllı telefonların hemen hemen buluş edilmediği, telefonların bir tek “alo” demek ve bildiri atmak için kullanıldığı dönemde, bir telefonun haiz olabileceği en havalı özelliklerden biri tepesindeki minik bir lambaydı. Bilhassa Nokia 1100 şeklinde efsaneleşmiş modellerle özdeşleşen el fenerli telefonlar, şarj sürelerinin günlerce hatta haftalarca gitmesiyle bilinirdi. Elektrik kesildiğinde, karanlık bir sokakta yürürken yada koltuğun altına düşen bir eşyayı ararken bu telefonlar yaşam kurtarıcı bir role bürünürdü.

Dokunmatik vizyonun, yüksek çözünürlüğünde olan kameraların yada web bağlantısının olmadığı bu cihazlar, sağlamlıkları ve pratiklikleriyle gönüllerde taht kurmuştu. O küçücük, sarımsı ışık veren LED lamba, o devrin teknolojisinin kullanıcı dostu olma çabasının en somut ve samimi örneğiydi.

Müzik dünyasının dijital devrimi: MP3 çalarlar

Walkman ve Discman devrinin kapanmasıyla beraber sahneye çıkan MP3 çalarlar, müziği cebimizde taşıma alışkanlığımızı kökten değiştirdi. 2000’lerin ortalarına doğru popülerliğinin zirvesine ulaşan bu cihazlar, kalem pil yada dâhili batarya ile çalışır ve çoğu zaman boyna asılarak kullanılırdı. Kapasiteleri 128 MB yada 256 MB şeklinde bugüne bakılırsa gülünç rakamlarla başlasa da o zamanlar içine 30-40 şarkı atabilmek büyük bir özgürlüktü.

Artık kaset sarmakla yada CD’nin çizilmesiyle uğraşmak yoktu, bilgisayardan sevdiğimiz şarkıları seçip bu minik cihazlara yüklerdik. Şarkı isimlerinin küçücük dijital ekranlarda kayarak geçmesi ve o kendine özgü menü butonları, bir neslin müzik kültürünün en mühim parçasıydı. Akıllı telefonların müzik çalar özelliklerinin gelişmesiyle popülaritelerini yitirseler de MP3 çalarlar dijital müziğin yaygınlaşmasındaki en büyük kilometre taşıydı.

Sanal mesuliyet testi: Sanal bebek (Tamagotchi)

Teknoloji bir tek iş yada yazışma için değil, oyun ve eğlence dünyası için de garip ürünler sundu ve bunların başlangıcında asla şüphesiz Sanal Bebekler geliyordu. Yumurta şeklindeki bu minik anahtarlıklar, 2000’lerin evlatları ve gençleri için tam zamanlı bir mesuliyet projesiydi. Minik pikselli ekranında yaşayan bu sanal canlıyı beslemek, altını temizlemek, onunla oyun oynamak ve hastalandığında iyileştirmek zorundaydınız.

Okulda ders aralarında gizlice beslemeye çalışmak yada gece yarısı cihazdan gelen “acıktım” bip sesiyle uyanmak, o süreci yaşayanların ortak anıları arasındadır. Eğer bakımını dikkatsizlik ederseniz sanal yavrunuz ölürdü ve bu durum bir çocuk için oldukça travmatik, hem de “reset” tuşuyla gelen yeni bir başlangıç demekti. Sanal bebekler, hızla gelişen teknolojinin insanlarla kurduğu duygusal bağın en ilkel fakat en etkili örneklerinden biri olarak tarihe geçti.

O efsaneleşmiş bağlantı sesi: 56k modem ve çevirmeli ağ

Fiber webin ve Wi-Fi’ın olmadığı zamanlarda internete girmek başlı başına bir merasim gibiydi. Bilgisayarın kasasından gelen o cızırtılı, tiz ve karmaşık bağlantı sesi, 2000’lerin başlangıcında internete bağlanan her insanın hafızasına kazınmıştır. İnternete bağlanmak için ev telefon hattını kullanmak zorundaydık ve bu da evimizdeki telefonun meşgul çalması demekti.

Eğer birisi internette sörf yapıyorsa evi arayanlar ulaşamaz, hatta kimi zaman anneler “Kapat şu interneti, teyzen arayacak” diye bağırırdı. Bir web sayfasının yüklenmesini dakikalarca beklemek, bir şarkıyı indirmek için saatler harcamak o günlerde bizlere acayip gelmezdi şundan dolayı webin esrarengiz hayatına oluşturulan tek kapı bu yavaş fakat coşku verici teknolojiydi.

Temizlik ritüeli gerektiren teknoloji: Toplu mouse

Bugün kullandığımız lazer yada optik farelerin altı pürüzsüz ve ışıklıyken, 2000’lerde farelerin içinde ağır, kauçuk kaplı metal bir top bulunurdu. Bu “toplu mouse” teknolojisi, devrin bilgisayar kullanıcılarına acayip bir temizlik alışkanlığı kazandırmıştı. Farenin imleci ekranda takılmaya yada titremeye başladığında, bunun tek bir anlamı vardı… Farenin içi kirlenmişti.

Alt kapağı çevirip topu çıkarır, içindeki küçük silindirlerin üstüne yapışan toz ve kir tabakasını tırnağımızla yada kürdanla kazırdık. O kirleri temizledikten sonrasında farenin yağ şeklinde kayması, teknolojik bir başarıdan oldukca kişisel bir doygunluk duygusu yaratırdı. Bu mekanik yapı, hızla gelişen teknolojinin ne kadar fizyolojik ve bakıma muhtaç bulunduğunun en güzel kanıtlarından biriydi.

Sabır testi: Kızılötesi bağlantı (Infrared)

Bluetooth ve Wi-Fi Direct şeklinde teknolojilerle saniyeler içinde gigabyte’larca veriyi havadan aktarma etmeden ilkin veri paylaşımı gerçek bir sabır testiydi. Telefonların yan taraflarındaki siyah panelleri birbirine 1 santim mesafede tutarak “kızılötesi” ile dosya göndermeye çalışırdık. Çoğu zaman polifonik melodiler yada düşük çözünürlüğünde olan duvar kağıtları gönderilirdi sadece işlem esnasında ellerin asla titrememesi ve telefonların birbirinden uzaklaşmaması gerekirdi.

Bağlantı koptuğunda en baştan adım atmak zorunda kalmak, o devrin dost gruplarında sıkça yaşanmış olan bir dramdı. İki telefonu dakikalarca birbirine yapışık şeklinde tutarak beklemek, 2000’ler gençliğinin sosyalleşme ritüellerinden biri hâline gelmişti.

Masanın yarısını kaplayan devler: Tüplü monitörler

Şimdiki incecik, kâğıt şeklinde vizyonun aksine 2000’lerde bilgisayar masalarının yarısını kaplayan, arkası devasa çıkıntılı tüplü monitörler vardı. Bu monitörler o denli ağırdı ki yerini değişiklik yapmak yada taşımak ciddi bir fizyolojik efor gerektirirdi. Ekranın camı bombeliydi ve yaymış olduğu statik elektrik yüzünden tozları mıknatıs şeklinde üstüne çekerdi. Bu yüzden ekrana dokunduğunuzda parmağınızda hafifçe bir elektriklenme hissederdiniz.

Ek olarak bu monitörlerin menüsünde “Degauss” isminde büyülü bir özellik vardı ve buna bastığınızda ekran acayip bir “doing” sesi çıkararak titrer ve renkleri yerine otururdu. Gözleri yoran titreşimi ve hantal yapısına karşın, tüplü monitörler web kafelerin ve ev bilgisayarlarının en heybetli parçasıydı.

Ne çıktığını bilmediğimiz coşku: Çek-at fotoğraf makineleri

Dijital fotoğrafçılığın ve telefon kameralarının hemen hemen her anımızı kaydetmediği dönemde, bilhassa tatillerin ve okul gezilerinin vazgeçilmezi “çek at” fotoğraf makineleriydi. Çoğu zaman 24 yada 36 pozluk filmlere haiz bu plastik makinelerin en büyük özelliği, fotoğrafı çektikten sonrasında sonucun iyi mi göründüğünü bilmememizdi.

Ekrana bakıp “Olmamış, tekrar çekelim” deme lüksümüz yoktu; o anı tek seferde yakalamak zorundaydık. Dinlence bittikten sonrasında fotoğrafçıya gidip filmlerin banyo edilmesini beklemek ve zarfı açıp fotoğraflara ilk kez bakmak tarifsiz bir heyecandı. Kimi zaman parmağımızın lensi kapattığı, kimi zaman her insanın gözünün kapalı çıkmış olduğu o sürpriz kareler, bugünün kusursuz filtreli fotoğraflarından oldukca daha samimi bir hatıra kıymeti taşırdı.

Peki sizin için 2000’lerin en unutulmaz teknolojileri nelerdi? Düşüncelerinizi aşağıdaki yorumlar kısmından bizimle paylaşabilirsiniz.