I. Dünya Savaşı Asla Çıkmamış Olsaydı Ne Olurdu?
Dünya tarihini derinden etkileyen ve tarih sahnesini şekillendiren I. Dünya Savaşı asla yaşanmamış olsaydı, şu an neyi konuşuyor olurduk?
Eminiz ki her şey bambaşka olur, bugünkü “harp” teriminin yerini dostluk bile alabilirdi.
Doğal bunlar yalnızca olasılık. Biz bir de yapay zekâya bu suali yöneltmek istedik. Cevaplarının gerçekliği karşısında birazcık üzülebilirsiniz…
I. Dünya Savaşı olmasaydı en mühim farklardan birisi imparatorlukların dağılmaması olurdu.
I. Dünya Savaşı’nın en büyük neticelerinden biri, büyük imparatorlukların çöküşüydü (Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Rus İmparatorluğu, Almanya’daki Hohenzollern monarşisi). Harp olmasaydı, bu imparatorluklar kim bilir çağdaş millet devletlerine dönüşmeden daha uzun süre varlığını sürdürebilirdi. Bilhassa Osmanlı Devleti’nin daha yavaş bir çözülme süreci yaşaması ve Orta Doğu’nun değişik bir biçim alması olasıydı.
I. Dünya Savaşı, Rusya’daki Bolşevik Devrimi’nin katalizörüydü. Eğer harp olmasaydı, Çarlık Rusya’sı daha uzun süre ayakta kalabilir ve Sovyetler Birliği’nin kuruluşu ertelenebilir ya da asla yaşanmayabilirdi. Bu da Soğuk Harp sürecinin ve dünya çapındaki komünist hareketlerin yükselişini engelleyebilirdi.
En mühim nedenlerden birisi: II. Dünya Savaşı yaşanmazdı.
I. Dünya Savaşı’nın direkt neticelerinden biri de Almanya’nın yenilmesi ve Versay Antlaşması ile ağır yükümlülüklere doğal olarak tutulmasıydı. Bu ekonomik ve toplumsal problemler Hitler’in yükselişine zemin hazırladı. Eğer harp olmasaydı, Almanya bu kadar ağır bir darbe almayacak, dolayısıyla Nazizm şeklinde köktencilik ideolojiler kim bilir iktidara gelmeyecek ve II. Dünya Savaşı yaşanmayacaktı. Avrupa’nın büyük yıkımı önlenmiş olurdu.
Harp, Avrupa’daki birçok monarşiyi zayıflattı ve devirdi. I. Dünya Savaşı olmasaydı, Avrupa’da daha çok monarşik rejim varlığını sürdürebilir ve günümüzde bile bu monarşiler siyasal olarak daha etkili olabilirlerdi.
ABD’nın küresel bir güç olarak yükselişi yavaşlayabilirdi.
ABD, I. Dünya Savaşı sonrasında dünya sahnesinde bir süper güç haline geldi. Harp olmasaydı, ABD’nin bu denli süratli bir halde internasyonal arenada yükselmesi ertelenebilirdi. Avrupa hala dünyanın merkezinde bir güç odağı olarak kalabilir ve ABD’nin 20. yüzyıldaki hâkimiyeti daha yavaş gelişebilirdi.
Harp, bilhassa askeri teknoloji başta olmak suretiyle birçok alanda büyük ilerlemelere yol açtı. Hava kuvvetleri, tanklar, kimyasal silahlar ve radyo şeklinde teknolojiler savaşın sonucu olarak geliştirildi. Harp olmasaydı, bu teknolojik ilerlemeler daha yavaş bir hızda gerçekleşebilir ya da tamamen değişik bir yoldan ilerleyebilirdi. Kim bilir şu an fazlaca daha değişik bir teknolojik dünya içinde yaşıyor olabilirdik.
Kim bilir tek iyi sonucu: Hanım hakları bu kadar süratli gelişmeyebilirdi.
I. Dünya Savaşı esnasında adamların cepheye gitmesi, hanımefendilerin birçok iş alanında daha etken rol almasına niçin oldu. Bu süreç, hanım hakları ve hanımefendilerin işgücüne iştirakı açısından mühim bir dönüm noktasıydı. Harp olmasaydı, hanım hakları hareketleri bu kadar süratli gelişmeyebilir ve hanımefendilerin toplumsal ve ekonomik dünyadaki konumları daha geç güçlenebilirdi.
Savaşın peşinden Milletler Cemiyeti kuruldu, bu teşkilat sonrasında Birleşmiş Milletler’e dönüştü. Harp olmasaydı, internasyonal sulh ve güvenliği sağlama amacı güden bu tür organizasyonlar daha geç ortaya çıkabilir ve küresel dış ilişkiler değişik bir yol izleyebilirdi.
Avrupa sınırları daha değişik olabilirdi.
Harp sonrasında, Versay Antlaşması ve öteki anlaşmalarla Avrupa’nın siyasal haritası tamamen değişti. Yeni devletler kuruldu, bazı topraklar el değiştirdi. Eğer harp olmasaydı, bu sınır değişimleri yaşanmaz ve günümüzde Avrupa haritası fazlaca daha değişik olabilirdi. Bilhassa Polonya, Çekoslovakya ve Yugoslavya şeklinde ülkeler asla var olmayabilirdi.
Peki bugün ne değişik olurdu?
Eğer I. Dünya Savaşı asla yaşanmasaydı, bugün dünyanın süper gücü olarak ABD değil, kim bilir hâlâ Avrupa imparatorlukları olabilirdi. Hanım hakları, internasyonal sulh çabaları ve demokratikleşme süreçleri daha yavaş ilerleyebilirdi. Ek olarak, dünya savaşı olmadığı için büyük yıkımlar ve ekonomik krizler de yaşanmayabilir, bugünkü siyasal dengeler daha istikrarlı olabilirdi.
Daha azca travmatik bir 20. yüzyıl yaşanmış olacağından, kim bilir daha çok bilimsel ilerleme yada kültürel gelişim konuşuyor olurduk. Sözgelişi II. Dünya Savaşı esnasında yaşanmış olan bilimsel gelişmeler (nükleer enerji, jet motorları, roket teknolojisi) yerine, barışçıl gelişmelere daha fazlaca odaklanmış bir dünya münakaşa mevzusu olabilirdi.
