Senaristlerin Grevi Tam Olarak Neyin Nesi?

Şimdiye kadar birbirinden değişik dizilerin iptal haberlerini sizlere aktardık ve muhtemelen siz de bu haberleri ciddiye almadan “küçük terslikler” olarak nitelendirdiniz. Fakat yapımlar her ne kadar değişik olsa da iptal haberlerinin arka planında hep aynı sebep yatıyor. Bu da Writers Guild of America ya da ABD Yazarlar -ya da Senaristler- Birliği tarafınca meydana gelen işbırakımı.

Bahsettiğimiz durumdan etkilenenlere örnek olarak şu içeriğimizdeki yapımı gösterebiliriz (ya da bunu, ya da şunu. Anladınız işte). 15 senenin peşinden yeniden karşımıza çıkan bu işbırakımı, bununla beraber birçok meşhur yapımın ilerleyişini de sekteye uğratıyor. Fakat olayların arka planını öğrendiğiniz vakit bu gecikmelerin, aslolan haksızlıkların yanında önemsiz bulunduğunu düşüneceksiniz.

Ilk olarak bu işbırakımı niçin yapılıyor?

Tahmin edebileceğiniz suretiyle bu grevin sebebi de düşük maaşlardan kaynaklanıyor. Daha doğrusu, sektör gittikçe daha da büyümesine karşın senaristlerin ve yazarların almış olduğu maaşın hep minimumda tutulmasından kaynaklanıyor. Burada tepki gösteren taraf senaristlerken karşılarında ise yapımcılar içeriyor.

Senaristler, aradan geçen seneler içinde maaşların enflasyonla beraber artmasını talep etmişti. Bunun yanında yapımcıların ChatGPT benzer biçimde yapay zekâ araçlarını yazarların yerine koyma çabası da onları kızdırmış ve bu bağlamda senaristler, yapay zekâ araçlarının yalnız araştırma benzer biçimde mevzularda destekleyici olarak kullanılması icap ettiğini savunmuştu. Yapımcılar ise bu durumda senaristleri birer ‘gider’ olarak değerlendiriyor benzer biçimde görünüyor.

Ödemelerde meydana getirilen kesintiler de Netflix benzer biçimde gösterim servislerinin kâr etmesinin bir sonucu oldu.

WGA (Senaristler Birliği), gösterim platformlarına geçişin peşinden çalışanlara meydana getirilen ödemelerin ciddi oranda azaldığını söylüyor. Bunun acayip yanı ise genel olarak eğlence sektöründe, bilhassa de gösterim servislerine geçişin peşinden devasa bir gelişme gerçekleşmiş olması. Fakat görünen o ki, kâr oranı seneler içinde artmasına karşın yazarlar geride bırakılmış.

1 Mayıs 2023 tarihinde WGA, kendi sitesi üstünden bu grevin duyurusunu yapmış oldu.

Bundan önceki 6 ayı da Netflix, Amazon, Apple, Disney, Discovery-Warner, NBC Universal, Paramount ve Sony benzer biçimde şirketlerle görüşme yaparak geçirdiğini duyurdu. Fakat ortak bir noktaya varmaya çalışan topluluğun stüdyolardan almış olduğu dönüşler kafi olmadı. Şirketlerin bu mevzuda parmak oynatmaya bile yanaşmamasına rağmen senaristler, adeta sömürülüyormuş benzer biçimde hissettiklerinden şu an içinde bulunulan işbırakımı ortaya çıktı.

Kısaca burada amaç, kargaşalık çıkarmak yada kıskançlık değil; sömürülmeye karşı koyarak yapımcılarla ortak bir anlaşmaya varmak. Son olarak şu ifadeler de duyuruda içeriyor: … Bunu makul bir görüşmeyle yapabileceğimizi umuyorduk. Şimdiyse savaşım ederek yapacağız. Varlığımız ve geleceğimiz uğruna, bizlere başka bir seçenek verilmedi.

WGA’nın tavsiye listesindekiler yapılırsa yazarlar toplamda yılda 429 milyon dolar kazanabilir.

Gözünüze oldukça gelmiş olabilir fakat bu sayı, Hollywood’un senelik kârının yüzde 3’ü bile etmiyor. Hatta dahası da var. Hollywood’un önde gelen 8 stüdyosunun yöneticisi, aynı yıl içinde 733 milyon dolar kazanmıştır.

Tüm yazarlar için ön görülen 429 milyon dolar, bahsettiğimiz 8 kişinin almış olduğu toplam ödemeden tam 344 milyon dolar daha azca. Bu da grevi alevlendiren gelişmelerden biri oldu.

Senaristlerin yanına Hollywood oyuncuları da katıldı.

Bu yüzden de Avatar ve Gladiator benzer biçimde filmlerin bir sonraki eklemelerinin gecikmesi umut ediliyor. Bırakım devam ederken erkek oyuncular ne etkinliklere ne de filmlere katıldığından, Emmy benzer biçimde mühim etkinliklerin değişik bir tarihe alınıp alınmayacağı da görüşülüyor.

Oppenheimer’ın Londra’daki ön gösteriminde Cillian Murphy, Matt Damon ve Emily Blunt salondan çıkarken Cristopher Nolan da senaristleri desteklediğini seyircilerle paylaştı.

Ek olarak The Verge’ün haberine nazaran Hollywood stüdyolarının oldukça distopik bir teklifi de olmuş.

Sözleşme önerisine nazaran firmalar oyuncuları tarayarak onların yapay zekâlı benzerlerini oluşturabilecek ve haklarını da sonsuza kadar ellerinde dokunabilecek. Bu da “Black Mirror’un hangi bölümündeyiz?” dedirtiyor insana.

Söz mevzusu greve destek verenler içinde Snoop Dogg benzer biçimde adlar de var.

Dr. Dre ve Snoop Dogg, Doggystyle albümünün 30. yıl dönümüne hususi olarak gerçekleştirecekleri Hollywood Bowl konserini bu sebepten dolayı ertelemiş ve senaristlere destek olmuşlardı.

Bunun haricinde içeriğin başlangıcında gördüğünüz birçok mühim yapımın senaristleri ve genel olarak takımlar, yazarların hakları olan ödemeyi alabilmeleri için davalarına ortak oluyor.

Squid Game’i bilmeyenimiz yoktur.

Ortalama 1 yıl ilkin sizlere aktardığımız bir haberimizde, dizinin senaristinin Netflix tarafınca herhangi bir ikramiye almadığını söylemiştik. Diziyi perşembe pazarından en büyük YouTube kanallarına kadar her yerde görülebilecek kadar meşhur olmuşken senarist, “Yeteri kadar, masaya yiyecek koyabilecek kadar param var” demişti.

Bunu direkt olarak WGA’ya bağlamak pek tutarlı olmayacaktır fakat ortada işbırakımı yokken bile oldukça evvelinde senaristlerin durumunu bizlere gösterdiği kati. Doğal senaristin, orijinal kontratında geçen parayı aldığını belirtelim. Burada tek sorun diziyi yaratan şahıs haricinde yalnız yapımcıların para kazanmış olması. Bu benzer biçimde birçok örnek var.

2007’deki grevin farkı neydi?

2 Mayıs 2007’de süregelen bu grevde WGA üyesi olan ortalama 20 bin senarist greve katılmıştı. Sebebiyse gene yapımcılar ve gösterim servisleri kâr ederken senaristlerin olması gerekenden azca ödeme almasıydı.

100 gün devam eden bu işbırakımı, ABD’nın eğlence sanayisine tam 500 milyon dolara mal olmuştu. ABD’nin bağımsız haber radyosu NPR’ye nazaran bu işbırakımı, Los Angeles ekonomisine 1,5 milyar dolarlık bir darbe vurdu. Milken Enstitüsüne nazaran ise 2007 grevi, hâlihazırda sıkıntıda olan Kaliforniya ekonomisine 2,1 milyar dolarlık darbe vurmasını beklediğini söylemişti.

2007 grevinden; The Office, Breaking Bad ve Prison Break benzer biçimde birçok meşhur yapım etkilenmişti.

Prison Break’in üçüncü sezonunda WGA greve gitti ve bu sezonda yalnız 13 bölüm yer aldı. Düzgüsel şartlarda dizinin üçüncü sezonunda, spinoff’ta yer alacak karakterler tanıtılacaktı. Fakat işbırakımı sebebiyle bocalayan süreç içinde bu spinoff tamamen iptal edildi.

Breaking Bad de devamlı ertelenmeler ve kısalmak zorunda kalan sezonlarla uğraştı. Bu süreçte dizinin senaristi Vince Gilligan, karakterler hakkında devamlı düşünce değişikliğine gitti ve bunun sonucunda bildiğimiz dizi karşımıza çıktı.

The Office’in dördüncü sezonu greve denk geldi. Bu sezondaki bölüm sayısı 11’e düşürüldü ve devamlı ertelenmeler yaşandı. Mesela bu sezonun sekizinci ve dokuzuncu bölümlerinin içinde 5 aylık bir boşluk vardı. 4 aylık bir boşluk da dördüncü sürem ile beşinci sürem içinde vardı.

Bırakım sonucunda yüz binlerce şahıs işten çıkarılırken oldukça sayıda ödül töreni de iptal edildi.

2007’deki işbırakımı 100, 1988’deki işbırakımı ise 153 gün sürmüştü. Şimdikinin sonucu ve süreci iyi mi geçecek, hep beraber göreceğiz. Ikimiz de gelişimleri aktarıyor olacağız.

Kaynaklar: Niçin Grevdeyiz? (WGA), Sık Sorulanlar (WGA), Snoop Dogg ve Dr. Dre (WGA), Bırakım Duyurusu, MovieWeb, Milken Enstitüsü, Nerdist, WGA teklif dosyası