[ad_1]
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) temmuz ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,80 arttığını ve senelik enflasyonun yüzde 18,95’e yükseldiğini açıklamasının arkasından Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) Temmuz Ayı Fiyat Gelişimleri Raporu da yayımlandı.
Rapora nazaran, temmuz ayında enflasyondaki yükselişte besin ve enerji tutarları temel belirleyiciler oldu. Besin senelik enflasyonu, fiyat artışlarının alt gruplar geneline yayılmasıyla kayda kıymet bir oranda terfi etti. Üretici fiyatlarındaki gelişmeler ve yaşanmış olan kuraklık besin enflasyon görünümünü etkiledi.
Enerji grubu enflasyonu elektrik ve doğalgaz tutarları öncülüğünde artarken, oynak ölçü sistemi tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti. Senelik enflasyon yakın dönemde Türk lirasındaki seyrin de etkisiyle temel mallar grubunda gerilerken, hizmet sektöründe kademeli normalleşme sürecinin de yansımalarıyla lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerindeki fiyat gelişmelerine bağlı olarak bir miktar terfi etti.
Temmuz ayında internasyonal enerji tutarları artarken, enerji dışı emtia tutarları daha ılımlı bir seyir kaydetti. Bu görünüme rağmen, gecikmeli etkilerle üretici enflasyonundaki yükseliş eğilimi devam etti.
Bu zamanda, senelik enflasyon çekirdek enflasyon göstergelerinden B’de yükselirken, C’de geriledi. Öte taraftan göstergelerin yakın dönem eğilimlerindeki yüksek seviyeler korundu.
Böylece temmuzda önceki aya nazaran senelik tüketici enflasyonuna katkı gıdada 1,12 puan, enerjide 0,58 puan ve hizmette 0,07 puan arttı. Temel mal ve alkol-tütün-altın gruplarının enflasyona katkısı ise sırasıyla 0,19 ve 0,16 puan azaldı.
“Besin enflasyonundaki yüksek seviyeler yiyecek hizmetlerini negatif etkiledi”
Hizmet tutarları temmuzda yüzde 1,32 yükselirken, grup senelik enflasyonu 0,29 puan artarak yüzde 13,75 oldu. Senelik enflasyon lokanta-otel ve ulaştırma hizmetlerinde terfi etti, iletişim ve öteki hizmetlerde geriledi, kira kaleminde ise yatay seyretti.
Lokanta-otel grubunda, hem yiyecek (yüzde 2,59) hem de konaklama hizmetlerinde (yüzde 4,51) açılmanın etkileriyle izlenen yüksek fiyat artışları bu zamanda de devam etti. Besin enflasyonunda gelinen yüksek seviyeler yiyecek hizmetlerindeki negatif görünümde etkili oldu.
Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar temmuzda ılımlı seyrederken, grup senelik enflasyonu baz tesiri sebebiyle terfi etti. Öteki hizmetler grubundaki aylık fiyat artışında bakım ve onarım hizmetlerinin yanı sıra eğitim ile eğlence ve kültür hizmetleri öne çıktı. Paket tur kaleminde aylık fiyat artışının tarihsel averajlarına kıyasla sınırı olan kalmasına bağlı olarak grup senelik enflasyonu düşük seyrini korudu.
Temel mal senelik enflasyonu temmuzda 0,70 puan gerileyerek yüzde 21,22’e indi. Bu zamanda senelik enflasyon dayanıklı mal grubunda gerilerken, öteki alt gruplarda arttı. Dayanıklı mal tutarları temmuzda yüzde 0,11 geriledi, mobilya fiyatlarında yüzde 4,34 ile belirgin düşüş gözlendi. Beyaz eşyada ise aylık artışlar yüzde 2,53 ile devam etti. Böylece grup senelik enflasyonu 3,68 puan gerileyerek 27,18’e düştü.
Bu gerilemeye tüm alt gruplar katkıda bulunmuş oldu.
Salgın kaynaklı kısıtlamalara bağlı olarak ılımlı bir seyir izleyen giyim ve ayakkabı grubu enflasyonu, normalleşme sonrasındaki yükselişini bu zamanda de sürdürürken, grup senelik enflasyonu 1,51 puan artarak 8,37 seviyesine ulaştı. Öteki temel mallar grubunda kur ve emtia fiyat gelişmelerinin gecikmeli tesirleri devam etti ve bu grupta senelik enflasyon 1,08 puan artarak 21,69 oldu.
Netice olarak bazı gruplarda birikimli maliyet baskıları ve normalleşme adımlarının yukarı yönlü tesirleri görülmeye devam etse de, temel mal grubunda yılık enflasyon dayanıklı tüketim malları kaynaklı olarak geriledi.
“Enerji fiyatlarını, elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artışlar sürükledi”
Enerji tutarları temmuzda yüzde 6,19 arttı. Elektrik ve doğalgaz tutarları sırasıyla yüzde 15,01 ve yüzde 9,84 yükselerek bu gelişmeyi sürükleyen temel kalemler oldu.
Bu zamanda LPG’de fiyat artışı ihtiyacı oluşurken, artışın bir kısmı oynak ölçü sistemiyle ÖTV’den karşılandı, bir kısmı ise fiyatlara yansıtıldı. LPG fiyatlarındaki bu yükselişe istinaden akaryakıt tutarları yüzde 2,64 ve tüp gaz tutarları yüzde 12 arttı. Bu gelişmelerle, enerji grubu senelik enflasyonu 4,23 puan artışla yüzde 21,51’e çıktı.
Besin ve alkolsüz içecek tutarları temmuzda yüzde 2,77 artarken, grup senelik enflasyonu hem işlenmemiş hem de işlenmiş besin gruplarının etkisiyle 4,93 puan artarak yüzde 24,92 oldu. Bu zamanda senelik enflasyon işlenmemiş besin grubunda 7,03 puan artarak yüzde 25,73’e, işlenmiş besin grubunda 2,93 puan yükselerek yüzde 24,13’e çıktı.
İşlenmemiş besin grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler, meyve fiyatlarında fazlaca daha belirgin olmak suretiyle, taze meyve ve sebze fiyatlarında aylık bazda mühim bir artışa işaret etti. Bu zamanda, öteki işlenmemiş besin grubundaki artışta pişmeden süt referans fiyatındaki ayarlamaya istinaden süt tutarları, beyaz ve kırmızı et ile mercimek ve nohut benzer biçimde bakliyat tutarları dikkati çekti.
Aylık fiyat artışı yüzde 2,58 ile hızlanan işlenmiş besin grubunda pişmeden süt fiyat ayarlamasının dolaylı tesirleri peynir ve öteki süt ürünlerine yansırken, ekmek-tahıllar, işlenmiş et ürünleri ve katı-sıvı yağ grupları başta olmak suretiyle genele yayılan fiyat artışları gözlendi. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı besin grubunda senelik enflasyon yüzde 24,63’e terfi etti.
Özetle, internasyonal tarımsal emtia ve besin fiyatlarındaki mevcut yüksek seviyeler, birikimli kur tesirleri ve kuraklığa bağlı etkilerle belirli ürünlerdeki arz sıkıntıları besin üretici enflasyonunu negatif yönde etkilerken, söz mevzusu artışların açılmayla beraber tüketici fiyatlarına yansıdığı seyredildi.
Temmuz ayında alkollü içecek ve tütün grubu senelik enflasyonu, geçmiş altı aylık ÜFE artışının maktu ve asgari maktu vergilere yansıtılmamasının etkisiyle sınırı olan bir gerileme kaydetti.
“Tüketici tutarları üstündeki üretici tutarları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti”
Yurt içi üretici tutarları (Yİ-ÜFE) temmuz ayında yüzde 2,46 yükselirken, senelik enflasyon 2,03 puan artarak yüzde 44,92’ye ulaştı.
Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, birikimli dış fiyat baskıları, enerji fiyat gelişimleri ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etti. Öte taraftan imalat fiyatlarındaki artışın bir miktar hız kesmesiyle beraber, petrol ve ana metal hariç imalat endüstri fiyatlarının eğilimi bu zamanda geriledi.
Ana endüstri gruplarına nazaran incelendiğinde, dayanıksız tüketim malları ve ara malları senelik enflasyonlarındaki artış ön plana çıktı. Temmuz ayında enerji grubu fiyatlarındaki artışta yüzde 4,12 ile rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik ve gaz imalatı ile dağıtımı belirleyici oldu. Ara malları fiyatlarındaki yüzde 2,46’lık artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, ahşap ve mantar ürünler ve betondan, çimentodan ve alçıdan eşyaların tesiri hissedildi.
Ana para malı grubunda makineler ve motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve takıları, metal yapı ürünlerindeki yükselişler dikkati çekti. Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artışta ise mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği ürünleri belirleyici oldu. Dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte et ve süt ürünleri benzer biçimde besin kalemleri ile öteki tekstil ürünleri öne çıktı.
Bu gelişmelerle, tüketici tutarları üstündeki üretici tutarları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
[ad_2]
