Altın Tutarları Neye Gore Belirleniyor?

Son yıllarda Türk Lirası karşısında hızla kıymet kazanan altın, devletimizde olduğu benzer biçimde dünyada da son aşama mühim bir ekonomik parametre oluşturuyor. Kimi zaman nehirde akan sudan bile çıkan bu parlak sarı renkli maden, tarih süresince hem süs eşyası olarak hem de ekonomik bir meta olarak kıymet görmüştür. İyi de nasıl oluyor da altın fiyatı genel ekonomiye gore değişerek her geçen yıl değişik bir fiyata haiz oluyor?

Altın tutarları neye gore belirleniyor sorusunun tek bir cevabı yok. Şundan dolayı pek oldukca ekonomik kıymeti olan meta benzer biçimde altının da fiyatını belirleyen pek oldukca değişik değişken var. Altının son yıllarda bazı teknolojik ürünlerde de kullanılan bir madene dönüşmesi sebebiyle altın fiyatını belirleyen söz mevzusu değişkenler de arttı. Gelin altın tutarları neye gore belirleniyor sorusu üstünden altının tarihsel yolculuğuna birazcık daha yakından bakalım.

• Bu yazıda anlatılanların tamamı bilgilendirme amaçlıdır, yatırım tavsiyesi değildir.

Altın nedir, zamanı ve altın fiyatlarının belirlenmesi: 

Temelden başlamış olalım: altın nedir?

Periyodik tabloda Latince adı aurum’un kısaltması ile Au şeklinde gösterilen altın elementi, parlak sarı renge haiz bir metaldir. En derin toprağın altında bile neredeyse saf bir halde çıkan altın kolayca işlenir, dayanıklıdır ve oldukça güzel görünür. Ziynet eşyası yapımı başta olmak suretiyle teknoloji dahil olmak suretiyle pek oldukca değişik alanda kullanılmasının yanı sıra kendi başına bir ekonomik meta kıymeti de vardır.

Altın insanlık için neden bu kadar mühim? Altının zamanı:

Altın bizim için neden bu kadar mühim güvenli olun kimse bilmiyor bundan dolayı altın, günümüzden binlerce yıl ilkin su birikintilerinde kolayca bulunan bir maden olduğu zamanlarda da minimum günümüzde olmasıyla birlikte kıymetliydi. Kati olmamakla beraber muhtemelen ilk kez Mısır’da akan bir nehirde, minik bir çocuk parlak sarı renkte koca bir altın külçesi buldu ve o günden sonrasında altın insanlığın en kıymet verdiği madenlerden biri haline geldi.

Milattan ilkin 3100 yılına ilişik yazıtlarda bir altının iki buçuk gümüş ederinde bulunduğunu görüyoruz. Devletimizde meydana getirilen kazılarda milattan ilkin 2450 – 2600 dönemine tarihlenen ve Truva Altını olarak adlandırılan bir gömü bulunmuş oldu. Hazinenin içinde bulunan sayısız eşyanın tamamı altındandı. Gariptir, bu hazinenin içinde bulunan altınların hiçbiri para değildi. Bunun anlamı, altının ekonomik değerinden oldukca daha fazlası olduğudur. 

Fenike, Mısır, Hitit, Çin ve daha aklınıza gelen gelmeyen tüm medeniyetlerde altın hem para olarak hem de kıymetli eşya üretiminde kullanılmıştır. Buluntuları incelediğimiz süre altının tarih süresince krallar, tanrılar ve soylularla eşdeğer tutulduğunu görüyoruz. Tek tanrılı dinler öncesi dönemde meydana getirilen putlar içinde en mühim görülenler altından yapılmıştır. Kısaca altın, onu ilk bulunmuş olduğu günden beri insanların aklını başından almış ve hem maddi hem de içsel kıymet görmüştür.

Altın tutarları neye gore belirleniyor? 

• Merkez bankası rezervleri
• ABD doları kıymeti
• Endüstriyel talep
• Tutum talebi
• Yatırım talebi
• Altın üretimi

Merkez bankası rezervleri:

Dünyadaki tüm merkez bankalarının rezervlerinde belirli oranda altın ve değişik birimlerde kağıt para bulunur. Bir merkez bankasının rezervindeki altın ve kağıt para oranı, altın fiyatını etkisinde bırakır. Sadece hangi kağıt para birimi olursa olsun dünya genelinde ortak bir kıymet ifade etmediği için merkez bankası rezervlerinde aslolan dikkat edilen, daima altın rezervi olmuştur.

ABD Birleşik Devletleri’nin 1971 senesinde altın standardını değiştirmesi ile beraber küresel merkez bankaları oldukca daha çok altın satın almaya adım atmıştır. Bloomberg tarafınca paylaşılan verilere gore 2018 senesinde 656 tonluk altın alım miktarı, 2019 senesinde 650 tona düşmüştür. Aynı sayılara gore Türkiye, 2019 senesinde en oldukca altın satın alan ülkedir. Aynı yıl en oldukca altın öteki ülkeler ise sırasıyla Rusya, Polonya ve Çin’dir.

ABD doları kıymeti:

ABD doları, altın merkezli bir para birimi olduğundan genel olarak dünya genelinde ABD doları ve altın arasındaki kıymet ters orantılıdır. ABD doları kuvvetli olduğu dönemde altın tutarları daha düşük ve istikrarlıyken; ABD dolarının kuvvetsiz olduğu dönemde altın tutarları düzgüsel döneme gore oldukca daha yüksektir.

Altın ve ABD doları arasındaki ilişki, pek oldukca ülkenin altın satın alımını direkt olarak etkilemektedir. Dolaylı olarak bu durum dünya ve mahalli enflasyonu etkisinde bırakır. Şundan dolayı merkez bankaları için altın güvenli bir limandır. Fiyatların yükseldiği ve ABD dolarının düşmüş olduğu bir ekonomide altın tutarları da yükselmektedir.

Endüstriyel talep:

Dünya Altın Konseyi tarafınca açıklanan verilere gore 2019 senesinde gerçekleşen altın alışverişinin ortalama 4400 tonu, ziynet eşyası yapımı için kullanılmıştır. Çin, Hindistan ve ABD Birleşik Devletleri, ziynet amaçlı altının hacim bakımından en büyük tüketicilerdirler. Bu ülkeler bununla beraber altının kullanıldığı öteki alanlarda da başı çeken tüketiciler arasındadır. 

Dünyadaki toplam altın alışverişin ortalama %7.5’i ise teknolojik ve tıbbi aletlerin üretiminde kullanılmaktadır. Bu açıdan baktığımız süre altın, endüstri dünyası için de son aşama önemlidir. Altına olan endüstriyel talebin artması ve azalması durumu da altın fiyatlarını etkisinde bırakır. Ziynet eşyasına ve altın kullanılan teknolojik eşyalara olan talep arttıkça altının fiyatı da artmaktadır. 

Tutum talebi:

Altının merkez bankaları için daima güvenli bir liman olarak görüldüğünü söylemiştik. Yalnızca merkez bankaları için değil, bayağı yurttaş için de altın daima güvenli bir liman olarak görülmektedir. Bilhassa ekonominin kargaşa ve bunalımlı olduğu dönemlerde hem büyük hem de minik yatırımcılar tutum amacıyla altın almaktadırlar.

Tahvil, hisse senedi ve gayrimenkul benzer biçimde yatırım araçlarının fiili getirileri düşmüş olduğu ya da itimat vermediği süre yatırımcılar altına yönelir. Merkez bankaları tarafınca altın, devalüasyonu ve enflasyonu denetim altında tutmak için kullanılan bir riskten korunma aracı olarak kullanılabilir. Siyasi istikrarsızlık dönemlerinde de altın, yatırımcıya itimat vermektedir. Bu durum elbet altın fiyatlarını etkileyecektir.

Yatırım talebi:

Altın yalnızca siyasi ve ekonomik istikrarsız dönemlerinde değil, düzgüsel zamanlarda da yatırımcılar tarafınca tercih edilen ekonomik bir metadır. Mesela, SPDR Gold Trust altın işiyle uğraşan şirketlerin hisselerini alıp satabileceğiniz bir yatırım fonudur. Kısaca meta olarak altın alınıp satılmış olduğu benzer biçimde altın üstünden iş icra eden şirketlerin de hisselerine yatırım yapılabilir.

Dünya Altın Konseyi tarafınca açıklanan verilere gore SPDR Gold Trust’ın elinde bin tondan fazla altın bulunuyor. 2019 senesinde bu oran, 1217 ton olarak açıklanmıştır. 1217 ton demek, o senenin toplam altın talebinin %29’u anlamına gelir. Oldukça mühim bir miktar. 

Altın üretimi:

Altın hala üretilebilen, daha doğrusu çıkarılan bir maden olduğundan Çin, Cenup Afrika, ABD Birleşik Devletleri, Avustralya, Rusya ve Peru benzer biçimde altın madenciliği icra eden ülkelerin altın tutarları üstündeki görevi bir fazlaca büyüktür. 2018 senesinde meydana getirilen altın madenciliği emek harcamaları sonucu 3260 ton yeni altın piyasaya kazandırılmıştır.

Seneler içinde altın üretim miktarı giderek düşmüş ve 2016 yılından itibaren neredeyse sabitlenmiştir. Şundan dolayı artık kolay çıkarılan altın kalmamıştır. Nehirlerde bulunan ve kayaların yüzeyinde ya da o kadar da derininde olmayan altınlar çoktan çıkarıldı. Altın çıkarmak için derine inildikçe üretim maliyeti artıyor ve elde edilmiş altından elde edilmiş kar azalıyor. Kısa sürede artık çıkarılmaya kıymet altın kalmayacağını ve elimizdekilerle yetinmemiz icap ettiğini düşünmek pek de yanlış olmayacaktır.

Bugün olduğu benzer biçimde tarih süresince dünya ekonomisinin bel kemiğini oluşturan altın tutarları neye gore belirleniyor sorusunu yanıtladık ve özetlemek gerekirse altın tarihinden bahsettik. Alt tarafı toprağın altından çıkan parlak bir metalin hala dünya ekonomisi şekillendiriyor olması nereden baksak gülünç bir fikir fakat yaşanıyor işte.