Bazı Kuş Türleri Neden Uçamaz?

Uçamayan kuş türlerinden kalan fosillerin DNA’ları incelendiğinde, bu kuşların 66 milyon yıl ilkin soyu tükenen dinozorlardan sonrasında evrimleştiği sonucuna ulaşıldı. Doğrusu yırtıcı hayvanların soyu tükendiği için bu kuşlar daha çok enerji ve yağ toplamak istediler ve beslenmek için devamlı toprakla haşır neşir oldular.

Böylece bu kuşlar, aslen uçma yetilerini unuttular. Uçamayan kuşların soyu ise Mezozoik Çağ’a kadar dayanıyor. Haydi gelin, bu garip kuş türlerini beraber inceleyelim.

Ratitler: Uçamayan kuşların en eski ataları

Devekuşları, tepeli devekuşları (cassowaries), nandular (rheas), kiviler, moalar ve emular ratitlerin üyeleridir. Bu kuşların uçamamalarında anatomik yapılarının tesiri de oldukça büyüktür. Örneğin uçabilen kuşların göğüs kaslarına bağlı olan omurga kemiği, bu kuşlarda yoktur. Bundan dolayı ratitlerin göğüs kemiği düz, kanatları da oldukça küçüktür. Ek olarak bu tür kuşların gövdeleri, kanatlarına nazaran de aşırı büyüktür. Bundan dolayı bu sempatik canlılar, kendilerini kaldıracak gücü maalesef ki kanatlarında bulamıyorlar. Sözün aslı; vücut yapıları onları sema kuşu değil, yeryüzü kuşu olmaya uygun kılıyor.

Ratit familyasından olduğu kabul edilen kuşların hepsi, aslen aynı soy ağacına mensup değil.

Moa Kuşu

Günümüze kadar çoktan soyu tükenmiş olan “moa”ların, uçamayan kuşların bir öteki atası olduğu meydana getirilen bilimsel araştırmalarca tespit edildi. Örneğin moalara benzeyen tinamou kuşları da tam olarak ratitlerin özelliklerini taşımıyordu. Göğüslerinin omurgalı olması, bu kuşları öteki uçabilen kuşlarla benzer kılsa da damak bölgelerinin kemik yapısı ratitlere benziyordu. Aslına bakarsak bu kuşlarda, fizyolojik farklılıklar olduğu benzer biçimde uçamamaya doğru evrimleşme süreçlerinde de farklılıklar var.

İşte uçamayan kuşlar:

18 tane penguen türü vardır ve hiçbiri uçamaz. Kanatlarının öteki kuşlara nazaran oldukca kısa, kalınca ve kuvvetli olması onlara suda yüzme mevzusunda bir başarı verir. Onlar da yüzmek için paytak paytak suya doğru yürüyüp tatlı bir görüntü verirler.

Vapur ördekleri grubunda 3’ü uçamayan, 4 tane tür vardır. Bazıları uçsa bile genel anlamda erkek olanları oldukca şişman oldukları için uçma mevzusunda şanssızdır. Wekalar, Yeni Zelanda’da yaşayan, tavuğa benzeyen kuşlardır. Kafaları ve bacakları uçabilen kuşlar benzer biçimde olsa da kanatlarında uçma yetisi olmadığı için yürümeye meyillilerdir.

Kivi Kuşları

Gel gelelim kivi kuşları, kanatları köreldiği için uçamaz. Kakapo, şu demek oluyor ki baykuş papağanları ise dünyadaki tek uçamayan papağanlar olarak literatüre girmiştir. Devekuşları ise saatte ortalama 72 kilometre hız yapsalar bile yukarıda da bahsettiğim benzer biçimde vücut yapıları sebebiyle uçamazlar. Takaheler, bir tek eş bulmak için kanatlarını kullanır sadece uçmaları mümkün değildir. Bu kuşların neslinin, şimdiye kadar tükendiği biliniyordu; ta ki 1948 senesinde yeniden keşfedilene kadar. Tepeli devekuşlarının tüyleri, kendileri için koruyucu bir kalkan olsa da o kalkan maalesef uçuş moduna geçemiyor.

Peki neden soyları, öteki kuşlara nazaran bu kadar acele tükendi?

Buzul çağları ve volkanik patlamalar, bir çok süre birçok hayvanın soyunun tükenmesine yol açsa da bu kuşların türlerinin yok olmasındaki en büyük insanların. Fakat meydana getirilen araştırmalarda, uçma kabiliyetini kaybeden kuşların, uçabilen kuşlara nazaran nesillerinin tükenmeye daha yatkın olduğu söyleniyor. Son 126.000 yılda 581 kuş türünün soyu tükendi. Günümüzde ise bir tek 60 tane uçamayan kuş türü kalmıştır.

Şimdi soy tükenme meselesinin sebeplerine daha detaylı baktığımızda, ilk olarak bu kuşlar için adalarda hayata devam etmenin hiçbir süre güvenli olmadığını söyleyebiliriz. Şu sebeple insanların adalara yerleşmeye başlaması ile beraber ekosistem bu kuşlarımızın aleyhine değişmişti. Bu kuşlar, insanlardan korkmayı bile bilmedikleri için insanlara ve insanların evcil hayvanlarına yem oldular.  

Dodo Kuşu

Örneğin dodolar, kolayca av olmaya uygun kuşlar olduğundan soyları acele tükendi. Mauritius ormanlarında yaşayan bu kuşlar, Hollanda ve Portekizli insanoğlu talibi keşfettiğinde insanoğlu ve onların getirmiş olduğu domuzlar için gıda deposu olmuştu. Gene aynı şekilde fil kuşları ortalama 1.500 yıl öncesine kadar Madagaskar’da mutlu mesut yaşayan kuşlardı sadece bu kuş türleri de kentleşme kaynaklı oluşan ormansızlaşmaya kurban gitti. Bir başka örnek olan büyük auk kuşları, 1800’lü yıllarda Şimal Atlantik kıyılarında gezerken, insanoğlu tarafınca yakalanmaya başladıkları için 1844’te nesilleri tükendi.

Nesli tükenme tehlikesi altında olan Cassowary kuşu

Aslına bakarsak işin garip yanı; uçamayan kuşlar, yırtıcı hayvanların olmadığı bir ortamda evrimsel olarak uçamama tepkisini geliştirmişlerdi. Gene enteresan şekilde sırf bu özellikleri sebebiyle soyları tükendi. Doğrusu aslen onlar için tek tehlike yırtıcılar değildi. İnsanlar, domuzlar, fareler ve daha nice değişik canlı türü bu kuşlar için tehlikeliydi. Uçamamaları, onları uçan kuşlara nazaran daha savunmasız hale getirmiş olduğu için de yok olup gittiler. Gördüğümüz benzer biçimde her canlı, kendi doğasına uygun davranmadıkça organik seçilim devreye giriyor ve bazılarının elenmesi de böylece kaçınılmaz oluyor.

Kaynaklar: Science ABC, Science ABC 2, New Zealand Geographic, Live Science, The New York Times