Bilgisayarlar Fal Bakarak Geleceği Görebilir mi?

Bigün HAKANSEYHAN’da bir haber başlığı gördüğünüzü düşünün; ”Geleceğinizi gören ve oldukça yüksek oranda doğru tahminler meydana getiren bir suni zeka geliştirildi: Neden öleceğinizi bile tahmin edebilecek!”

Tamam, bir ihtimal ölüm sebebi birazcık abartı oldu fakat geleceği tahmin edebilen bir suni zeka fikri sanki ‘hayatta inanmam’ diyeceğimiz bir şey değil artık… Peki bilim bu mevzuda ne söylüyor? Suni zeka bigün geleceği görüp ‘falcı kız kardeş’ tadında bir hizmet sunabilir mi? İnsanlığın geleceğini görebilir mi? Yakından bakalım.

Günümüzde halihazırda tutarlı tahminler meydana getiren bilgisayarlar var

Buna da fazlaca şaşırdığınızı düşünmüyorum. Maçların nasıl sonuçlanacağına yönelik hesaplamalar yaparak galibin kim olacağına dair oranlar sunan, hava durumu tahmin eden, iktisat, finans ve pazarlama alanlarında hesaplamalarla raporlar sunan, bir işin ya da operasyonun başarıya ulaşmış gitme ihtimalini hesaplayan, bir kişinin herhangi bir hastalığa yakalanma ihtimalini hesaplayan… Şimdi aklımıza gelmeyecek sayıda fazla örnek için bilgisayarlar bunu esasen yapıyor.

Sadece biz daha da ileri gidip ‘geleceği her şeyiyle, mutlak doğrulukta bilmek‘ benzer biçimde bir durumdan bahsediyorsak o noktada yanıt fazlaca daha karmaşık.

İsterseniz hazır gündemdeyken bunu FIFA Dünya Kupası’nın şampiyonunun kim olacağı sorusu üstünden açıklayalım;

Günümüz teknolojisiyle FIFA 2022’yi kimin kazanabileceğine dair hesaplamalar yapabiliriz. Hatta The Alan Turing Institute tarafınca geliştirilen suni zeka AIrsenal, daha ilkin doğru tahminde bulunmuş olduğu bu mevzuda bu yıl için Brezilya’nın şampiyon olma olasılığının en yüksek bulunduğunu söylemiş oldu. 

Fakat tehlikeli sonuç nokta da burası; neredeyse 150 senedir meydana gelen tüm internasyonal karşılaşmaları ‘öğrenen’, takımlarla ilgili pek fazlaca data edinen Alrsenal, 100 bin kez çalıştırıldı ve netice olarak yalnızca bir tahminde bulunabildi. Bu tahmini ise Brezilya’nın %25 oranla şampiyon olacağı… 

Peki şampiyonu %100 doğru bilme ihtimali yok mu?

Bu soruya yanıt vermek için ilkin bir suni zekanın bu tür işlemlerde nasıl çalıştığına göz atmak gerekiyor. 

Suni zeka, geleceğe yönelik herhangi bir soruya yanıt verebilmek için veriye gerekseme duyuyor. Ne kadar detaylı veriyi ‘öğrenirse’ sonucunun doğru olma ihtimali de o denli artıyor. Sonrasında bu veriler bir bilgisayar tarafınca işleniyor, bir arayüz ile sunuluyor. İşlem en rahat haliyle bu şekilde aşama kaydediyor.

İşte bu senaryoda, gene FIFA 2022 örneği üstünden gidecek olursak, en doğru tahmin için daha çok veri gerekiyor.

Takımlarda yer edinen futbolcular, bu futbolcuların sakatlıkları, performans grafikleri ya da beraber oynadığı öteki futbolcularla etkileşimleri ve neticeleri, hava durumu, stadyum hakkında veriler, top hakkında veriler, maç saatleri, karşı karşıya gelen rakiplerin daha önceki tüm maçlarına ilişkin tüm bilgiler hatta bir ihtimal stadyumdaki izleyici sayısı bile bir maçın sonucuna tesir eden faktörler olabilir…

Bunlar benim aklıma gelenler oldu, kesinlikle fazlaca daha fazlası da vardır. Sadece bir de bunca veriye karşın anlık olarak gelişen ve öngörülemeyecek olayların sonuca tesirleri var. Mesela bir takımın sakatlık oranı neredeyse sıfır olan golcüsü ansızın sakatlanırsa bu suni zekanın hesaplayamadığı bir senaryo olur ve tüm sonucu etkileyebilir.

Sonunda suni zeka elindeki verilerle ulaşılanlar haricinde bir sonuca varamayacaktır ve öngörülemeyen olayların tesirinin bu sonucu bozma ihtimali devamlı vardır. 

Kucak kucak andığımız meşhur ‘algoritmalar’ da aslen bir nevi falcılık yapıyor fakat…

Google, Meta benzer biçimde şirketlerin verilerimizi toplayıp karşımıza nasıl da isabetli reklamlar çıkardıklarından sık sık bahsederiz. Hatta artık fazlaca iyi biliyor olmamıza karşın ”Ya inanılmaz, daha dün ayakkabı mı alsam dedim, pat karşıma reklamı çıktı oğluuumm!” diyerek inatla şaşırmaya devam ederiz.

Burada da aslen şirketlerin algoritmalarının bir nevi ‘falcılık’ yaptığını görüyoruz. Algoritmalar, gelecekte alma potansiyelimiz olan ürünleri, takip etme ihtimalimiz olan hesapları, gitme ihtimalimiz olan etkinlikleri eleyip seçerek önümüze sunuyor. Fakat doğal ki bu aşamada da arka planda o verileri seçen ve algoritmaya yön veren bir insan kesinlikle bulunuyor.

Gelecekte bu algoritmaların daha da gelişmesi ve daha çok veriye erişmesi yardımıyla ‘otomatik satın alma’ benzer biçimde sistemlerin ortaya çıkabileceği düşünülüyor. Mesela telefonunuzu ne vakit aldığınızı bilen algoritmalar kullanıcı davranışlarınızı da hesaba katarak siz daha fark etmeden telefonunuzun ömrünün dolduğunu bilecek ve gene alışkanlıklarınızı bilmiş olduğu için size en uygun telefon kapınıza gelecek…

Doğal ki bu örnek işin içine ‘benden habersiz paramı harcayıp bana telefon mu alacak’ benzer biçimde bir sual katmış olduğu için kulağa acayip gelmiş olabilir sadece bizim odaklandığımız sorun algoritmaların bu tarz şeyleri yaparak bir nevi sizin geleceğinizi sizden fazlaca daha ilkin bilmesi…

Netice olarak…

En genel tabiriyle bir ‘bilgisayarın’ bizlere herhangi bir mevzuda ‘mutlak hakikatı’ sunması ve falcılık yaparak geleceğimizi gene ‘mutlak doğrularla’ bilmesi mümkün değil. Doğrusu yazının başlangıcında bahsettiğimiz ‘neden öleceğinizi bilecek’ tadında bir durumun yaşanması mümkün görünmüyor.

Fakat bu fazlaca iyi tahminler yapamayacağı anlamına da gelmiyor. İş, yukarıda da anlattığımız suretiyle o ‘bilgisayarın’ haiz olduğu verilerde bitiyor. Gene de daha şimdiden gelişmiş bir algoritmanın dünya üstündeki tüm falcılardan daha ‘yetenekli’ bulunduğunu kolaylıkla söyleyebiliriz.