Bir Uçağın Yakıtı Uçuş Esnasında Biterse Neler Yaşanır?

Bildiğiniz şeklinde otomobiller yakıtları bittiğinde benzin istasyonlarına kadar gidebiliyorken uçakların bu şekilde bir lüksü bulunmuyor. Nadiren de olsa uçakların yakıtı uçuş esnasında bitebilir.

Havacılık sektörünün de havada yakıtı biten uçaklar için kendine bakılırsa uyguladığı bazı yöntemler var. Hadi hep birlikte bu durumda ne yapıldığını inceleyelim.

İlk olarak uçağın havada yakıtının bitebileceği durumlara değinelim.

Bir tayyare motorunun yakıt almaması iki durumdan kaynaklanıyor. Bu durumlardan ilki yakıt açlığı olarak geçiyor; uçağın deposunda yakıt bulunuyor fakat oluşan hat arızaları yüzünden yakıt motora akamıyor. Yakıt açlığı mühim bir durum olmasının yanı sıra bir tek uçağın serviste onarım edilmesiyle giderilebiliyor.

İkinci durumsa yakıtın tükenmesi sebebiyle ortaya çıkıyor. Uzun mesafedeki görevler, yakıtın yanlış hesaplanması, alçak irtifada hava akımları sebebiyle kilometre kayıpları yakıtı tüketebiliyor.

Uçakların havada yakıtlarının bittiği durumlarda ya içinde bulunan azca yakıtla acil iniş gerçekleştirilmesi ya da süratli bir halde havada yakıt ikmali yapılması gerekiyor. Bu durumda da pilotun kabiliyeti ve soğukkanlılığı oldukça mühim bir yer tutuyor. Havada yakıt bitmesi oldukça sık rastlanılan bir durum olmasa da havacılık tarihinde örnekleri bulunuyor.

Peki havadan yakıt ikmali nasıl gerçekleştiriliyor?

Havadan yakıt ikmali iki uçağın birbirine yaklaşmasıyla başlıyor. Havadaki uçakların birbirleriyle arasındaki mesafeyi 30 metre yada daha azca olarak koruması gerekiyor. Bu yüzden de ilk aşama tehlikeli olduğundan yoğun bir beceri gerektiriyor. İlk bağlantılar yapıldıktan sonraysa yakıt aktarımı yavaş yavaş başlatılıyor.

Uçakların havadan yakıt alması için ‘uçan bom sistemi‘ ve ‘prob ve drogue sistemi’ adlı iki tane yol bulunuyor. ‘Uçan bom sistemi’nde iki tayyare birbirine ‘bom’ adlı sert bir boru ile bağlanıyor. Hususi bir operatör, ‘bom’ borusunu karşı uçakta bulunan ufak yakıt alma deliğine bağlanmasını sağlıyor. Bu yöntem süratli aktarım sağlamış olduğu için ülkelerin hava kuvvetleri tarafınca sıkça tercih ediliyor.

‘Prob ve drogue sistemi’nde ise yakıtı gönderecek uçaklar sert bir bom yerine esnek bir hortum kullanıyor. Bu yöntem yardımıyla tek bir yakıt uçağı birden fazla depolama birimine yakıt aktarabiliyor. Esnek bir malzemeye haiz hortumlar, havada kurulan bağlantı esnasında titreştiği için derhal sabitlenmeleri de gerekiyor. Bu aktarım yöntemi genel anlamda daha ufak uçaklar için tercih ediliyor.

Tanker tayyare vasıtasıyla alıcı uçağa hortum bağlanıyor, bağlantı üstünde bir conta oluşturuluyor ve yakıtın akım yapması için pilot tarafınca düğmeye basılıyor; bu sayede yakıt, alıcı uçağa ulaştırılıyor ve uçağın uçuş süresi artıyor.

Uçaklar havada yakıt ikmali için modifiye ediliyor.

Bir çok tayyare genel olarak yerde yakıt almaları için tasarlanıyor. Uçakların havada yakıt alabilmeleri, yakıt portlarının ve yakıt ikmal borularının konumlarının değiştirilmesiyle sağlanabiliyor.

Sadece havada yakıt ikmali, yerden yakıt ikmaline bakılırsa daha maliyetli bir iş olduğundan yalnızca askeri operasyonlarda tercih ediliyor.

Havada yakıt ikmalinin bazı riskleri de bulunuyor.

Öncelikli olarak yakıt alacak ve verecek uçakların birbirine yakın uçmasından dolayı bir tehlike bulunuyor. Ek olarak hortumun boşalması, geri çekilmesi, yakıt pompası arızası şeklinde mühim riskler de bulunuyor. Mekansal oryantasyon bozukluklarında ve gece uçuşlarında havada yakıt ikmali yapmak en tehlikeli düzeye ulaşıyor.