Günümüzde dört bir yanımızı çepeçevre saran suni zekâyı mevzu alan en iyi belgeselleri sizler için bir araya getirdik.
Suni zekâ son yıllarda hayatımızın her alanına sızarak teknoloji dünyasının en sıcak mevzularından biri hâline geldi. Akıllı telefonlarımızdaki asistanlardan, seyrettiğimiz filmleri öneren algoritmalara kadar her yerdeler. Peki bu teknoloji tam olarak nedir, iyi mi çalışır ve gelecekte bizi neler bekliyor? Bu soruların cevapları, bir tek mühendislerin yada bilim adamlarının değil, hepimizin merak etmiş olduğu mevzular içinde.
Bu karmaşık ve büyüleyici dünyayı daha yakından tanımak, hem sunmuş olduğu fırsatları hem de ihtimaller içinde riskleri idrak etmek için belgeseller mükemmel bir başlangıç noktası. Beyaz perdenin enerjisini kullanarak suni zekânın perde arkasını, gelişimini ve insanlık üstündeki etkilerini özetleyen birbirinden başarıya ulaşmış yapımlar mevcut.
Zekâ oyunlarının ötesinde: AlphaGo
Google’ın suni zekâ şirketi DeepMind tarafınca geliştirilen AlphaGo programının, dünyanın en zor strateji oyunlarından kabul edilen Go’da dünya şampiyonu Lee Sedol’a karşı verdiği mücadeleyi özetleyen bu belgesel, nefes kesici bir zekâ savaşına tanıklık etmemizi sağlıyor. Bir tek bir oyunun değil, bununla birlikte insan zekâsının ve suni zekânın sınırlarının kontrol edilmiş olduğu bu zamanı anları izlerken, makine öğrenmesinin ne kadar ileri gidebileceğine dair derin sorular sormaktan kendinizi alamayacaksınız.
- Oyuncular: Lee Sedol, Demis Hassabis, David Silver, Fan Hui
- Yayınlanma Zamanı: 29 Eylül 2017
Bu Bilgisayara Güvenir misin? (Do You Trust This Computer?)
Suni zekânın yaşamımıza getirmiş olduğu kolaylıkların yanı sıra potansiyel tehlikelerine de odaklanan bu düşündürücü belgesel, adıyla bile izleyiciyi sorgulamaya itiyor. Elon Musk ve Ray Kurzweil benzer biçimde teknoloji dünyasının önde gelen isimleriyle meydana getirilen röportajlar, otonom silahlardan veri gizliliğine, iş gücünün geleceğinden “süper zekâ” terimine kadar birçok tehlikeli sonuç mevzuyu masaya yatırıyor. Suni zekânın kontrolümüzden çıkıp çıkmayacağı sorusunu merkezine alan yapım, geleceğe dair hem bir uyarı niteliği taşıyor hem de bir an ilkin bu mevzuda bilinçlenmemiz icap ettiğini vurguluyor.
- Oyuncular: Elon Musk, Ray Kurzweil, Jonathan Nolan, Michio Kaku
- Yayınlanma Zamanı: 5 Nisan 2018
Algoritmaların esiri: Toplumsal İkilem (The Social Dilemma)
Her ne kadar direkt bir suni zekâ belgeseli olmasa da “Toplumsal İkilem”, toplumsal medya platformlarının arkasındaki suni zekâ güdümlü algoritmaların hayatlarımızı iyi mi şekillendirdiğini çarpıcı bir halde gözler önüne seriyor. Facebook, Google, Twitter benzer biçimde dev şirketlerin eski çalışanlarının itiraflarıyla dolu olan belgesel, bu platformların bizi ekrana bağlamak, verilerimizi toplamak ve davranışlarımızı manipüle etmek için suni zekâyı iyi mi kullandığını konu alıyor. İzledikten sonrasında toplumsal medya hesaplarınıza ve telefonunuza tekrar asla aynı gözle bakamayacaksınız.
- Oyuncular: Tristan Harris, Aza Raskin, Jeff Seibert, Shoshana Zuboff
- Yayınlanma Zamanı: 9 Eylül 2020
Kodlanmış Ön Yargı (Coded Bias)
MIT Media Lab araştırmacısı Joy Buolamwini’nin, yüz tanıma teknolojilerinin siyahi bireylerin ve bayanların yüzlerini doğru bir halde tanıyamadığını keşfetmesiyle süregelen bu etkisi altına alan belgesel, suni zekâ algoritmalarındaki şok edici ön yargıları ve ayrımcılığı ortaya çıkarıyor. Belgesel, teknoloji dünyasındaki çeşitlilik eksikliğinin, geliştirdiğimiz sistemlere iyi mi yansıdığını ve bunun toplumsal neticelerini sorguluyor. “Kodlanmış Ön Yargı,” hakkaniyet, eşitlik ve değişen teknolojinin geleceği hakkında acil bir münakaşa başlatıyor.
- Oyuncular: Joy Buolamwini, Meredith Broussard, Cathy O’Neil, Timnit Gebru
- Yayınlanma Zamanı: 11 Kasım 2020
İnsanın kopyası: The Age of A.I. (Suni Zekâ Çağı)
Iron Man’in ta kendisi Robert Downey Jr.’ın sunumuyla, suni zekânın günümüz dünyasını iyi mi değiştirdiğini gözler önüne seren bu 8 bölümlük YouTube Originals serisi, adeta bir teknoloji şöleni sunuyor. Her bölümde sıhhat, sanat, uzay araştırmaları benzer biçimde değişik bir alana odaklanılıyor ve suni zekânın bu alanlarda yarattığı devrimler, esin verici insan hikayeleriyle beraber anlatılıyor. Karmaşık mevzuları her insanın anlayabileceği bir üslupla sunan seri, geleceğin aslına bakarsak ne kadar yakın bulunduğunu gösteriyor.
- Oyuncular: Robert Downey Jr.
- Yayınlanma Zamanı: 18 Aralık 2019
Geleceği gören adam: Transcendent Man
Suni zekâ ve fütürizm denince akla gelen ilk adlardan kabul edilen icat eden ve yazar Ray Kurzweil’in hayatına ve “tekillik” (singularity) teorisine odaklanan bu belgesel, insanlığın geleceğine dair köktencilik bir görüş açısı sunuyor. Kurzweil’e gore teknoloji o denli süratli aşama kaydediyor ki, yakın bir gelecekte insanoğlu ve makineler birleşerek ölümsüzlüğe ulaşacak. Onun bu cüretkâr ve kimileri için ütopik, kimileri için ise ürkütücü olan fikirlerini kendi ağzından dinlemek, değişen teknolojinin bizi nereye götürdüğünü sorgulamak için eşi olmayan bir fırsat.
- Oyuncular: Ray Kurzweil, William Shatner, Stevie Wonder, Colin Powell
- Yayınlanma Zamanı: 23 Mart 2011
Bir makine benzer biçimde düşünmek: Lo and Behold, Reveries of the Connected World
Usta yönetmen Werner Herzog’un bakış açısından webin, robotik biliminin ve suni zekânın doğuşundan bugününe ve geleceğine şiirsel bir yolculuğa çıkıyoruz. Belgesel, değişen teknolojinin öncülerinden, siber hücum mağdurlarına kadar pek oldukça değişik kişiyle meydana getirilen röportajlarla, dijital dünyanın insanlık üstündeki derin felsefi ve kültürel etkilerini sorguluyor. Herzog’un kendine özgü anlatımıyla teknoloji, bir tek bir vasıta olmaktan çıkıp çağdaş yaşamın merkezindeki bir gizeme dönüşüyor.
- Oyuncular: Elon Musk, Sebastian Thrun, Bob Kahn, Kevin Mitnick
- Yayınlanma Zamanı: 19 Ağustos 2016
Toplumsal ve politik denetim: iHuman
Norveç yapımı bu belgesel, suni zekânın toplumsal ve politik denetim potansiyeline karanlık bir bakış atıyor. Alanında uzman isimlerle meydana getirilen söyleşiler vesilesiyle, devletlerin ve dev şirketlerin suni zekâyı nezaret, propaganda ve toplumsal mühendislik için iyi mi kullanabileceğini inceliyor. Bilhassa veri toplama ve mahremiyet mevzularına getirmiş olduğu eleştirel yaklaşımla “iHuman”, değişen teknolojinin sunmuş olduğu kolaylıkların bedelinin ne olabileceğini sorgulatan, rahatsız edici fakat bir o denli da mühim bir yapım.
- Oyuncular: Ilya Sutskever, Jürgen Schmidhuber, Shoshana Zuboff, Max Tegmark
- Yayınlanma Zamanı: 23 Kasım 2019
Silikon Vadisi’nin kalbinde: Machine That Dreams
Google’ın suni zekâ araştırma projesi “Google Brain”in ilk günlerine içeriden bir bakış sunan bu kısa belgesel, derin öğrenme (deep learning) devriminin iyi mi başladığını konu alıyor. Bilim adamlarının, devasa sinir ağları oluşturarak makinelere internetteki milyonlarca videodan “kedi” terimini kendi kendilerine öğrenmelerini sağlamış olduğu o zamanı anlara tanıklık ediyoruz. Suni zekânın bugünkü yeteneklerinin temelini atan bu coşku verici süreci, projenin baş yapıcılarından dinlemek oldukça aydınlatıcı.
- Oyuncular: Jeff Dean, Andrew Ng, Greg Corrado
- Yayınlanma Zamanı: 13 Mart 2017
Geleceğin işleri: The Future of Work and Death
Suni zekâ ve otomasyonun yükselişiyle beraber, “Gelecekte insanoğlu ne iş meydana getirecek?” sorusu giderek daha çok soruluyor. Bu belgesel, tam da bu mevzuya odaklanarak köktencilik bir gelecek vizyonu çiziyor. Değişen teknolojinin insan alın terine olan ihtiyacı ortadan kaldırmasıyla, insanlığın “emek verme” ve “ölüm” benzer biçimde temel kavramları iyi mi tekrardan tanımlayabileceğini fütüristler, bilim adamları ve filozoflarla tartışıyor. Evrensel temel gelir benzer biçimde mevzulara da değinen yapım, suni zekânın getireceği toplumsal dönüşüme hazırlanmamız icap ettiğini hatırlatıyor.
- Oyuncular: Ray Kurzweil, Aubrey de Grey, Peter Diamandis
- Yayınlanma Zamanı: 16 Aralık 2016
