Çöplerden Semt Analizi Yapılabileceğini Gösteren Emek harcama

SLOT ekibi, genel anlamda yaşamın içindeki gündelik fakat bir o denli değişik mevzuları seyircisinin karşısına çıkaran içerikler üretiyor. ‘Beni Kendimden Koru’, ‘Renkli Veli’, ‘Benekli Ayhan’ benzer biçimde belgesellere imza atan ekip, her yapmış olduğu işten sonrasında bu sefer ”ne meydana getirecek acaba” hissini uyandırıyor. 

15 Eylül’de yayıma giren bu belgeselleriyle de daha oldukça konuşulacakları kati. Bundan dolayı Ataköy ve Şirinevler semtlerinde çöpleri karışmasını sağlayarak çıkan atıklardan insanların tüketim alışkanlıklarına bakıyorlar. Ataköy, Şirinevlere nazaran daha seçkin bir semt olmasına karşın kimi süre Şirinevler’le benzer besin ürünlerini daha oldukça tükettikleri görülüyor. Ekip, bu benzer biçimde garip verilerden ekonomik krizi anlamaya çalışıyor. Yönetmen Umut Oktay Aymelek, çöplerden semt analizi belgeselinin detaylarını ve belgeselciliğe dair merak edilenleri HAKANSEYHAN’ya söyledi. İşte yönetmenin cevapları… 

Aslen biz SLOT olarak yaşamın her alanında çeşitli üretimler yapmayı planlıyoruz.

Bu belgesellerin bizim için şu şekilde bir önemi var: Malum ekonomik kriz, insanların yaşamlarında, toplumsal hayatlarında, aile ilişkilerinde oldukça sert bir halde kendini hissettiriyor. Esasen biz bu belgeselde, insanların tüketim alışkanlıklarındaki değişimleri oldukça net gözlemleyebiliyoruz. Fakat biz bunu ekonomik kriz çerçevesinde incelemeyi tercih ettik. Bu krizin, insanların tüketim alışkanlıklarında nasıl değişikliklere yol açtığını kaydetmeye çalıştık. O açıdan bizim için mühim. Kısaca bu kriz mevzusunu irdeleyen birçok video yaptık daha ilkin. Hala daha yapacağız.

Fakat bizim SLOT olarak editoryal tercihlerimiz ve ifade biçimimizde öteki üretimlere nazaran şu şekilde bir farklılık var: Biz çektiklerimizi nasıl bir editoryal süreçten geçirip geliştirerek seyirciye sunabileceğimizin derdindeyiz.

Herhangi bir mevzuyu ele aldığımızda değişik bir açıdan değerlendirmek istiyoruz. Mesela bir ekonomik kriz videosu olduğu süre tanzim çadırlarına gidip oradaki insanlarla röportaj yapmak oldukça kıymetli. Bu yapılabilir bir şey ve bunu aslına bakarsanız yapıyorlar. Hatta iyi de yapanlar var. Bu şekilde maddi krizin varlığını kamuyla paylaşan yayınlar, yayın organları var. Biz bu krizi insanlara nasıl anlatabiliriz, şu demek oluyor ki “çöplerden semt mevzusunda bu krizi irdeleyebiliriz sözgelişi” benzer biçimde bir gündem yarattık kendi içimizde.

Doğal bu şekilde bir mevzuyu, videoyu, belgeseli işlemek zor oluyor. Peki bu neye yansıyor bu işte? Örnek olarak bizim çekim sürelerinin bitmesiyle yayına giriş süresi arasındaki dönemin uzamasına, gecikmesine neden oluyor. Bundan dolayı ciddi bir buluşma trafiği oluyor, kurgu oluyor ve sonrasında yayına çıkıyor, şu demek oluyor ki bakmış olduğunuzda oldukça uzun bir süre geçmiş oluyor öteki üretimlere nazaran.

Dolayısıyla şu an ciddi bir kriz yaşıyoruz ve bu krize dair bir şeyler söylemek istiyoruz. Tespitlerde bulunmak istiyoruz. Araştırma yapmak istiyoruz. Çöplerden semt analizi de bu araçlardan bir tanesi oldu bizim için. O yüzden SLOT olarak oldukça önemsiyoruz.

Aslen bizim nihai gayemiz burada bir farkındalık yaratmak değil. Ilk olarak çöplerden semt analizi yaparken, neden çöpleri karıştırıyoruz? Kişinin ya da bir bölgenin hakkında düşünce sahibi olabilmek için çöplerin neden mühim bulunduğunu anlatmaya çalışıyoruz.

Biri de bu gözle bakın diyoruz. Bundan dolayı bu tespitler, bu emek verme daha ilkin Arizona Üniversitesinde bir profesör tarafınca yapılıyor. Araştırmayı icra eden arkadaşlarımız da, internette bir tarama yaptıklarında Dr. William Rathje ismine, şu demek oluyor ki bu profesörün adına ulaşıyorlar. Aslen ikisinin yapmış olduğu şeyler de benzermiş, onu fark ediyorlar. Kısaca söylediğim benzer biçimde burada bir farkındalık yaratmak benzer biçimde bir gündemimiz yok. Burada bir tek ”bakın bu şekilde bir araştırma biçimi de var ve bu oldukça etkili bir araştırma biçimi” diyoruz. 

Bundan dolayı bunun çıkış referansı şu; anketlerin, karşı karşıya görüşmelerin bir çok süre gerçeği yansıtmadığına kabul eden araştırmacılar, ”biz bu gerçek bilgiye aslen çöplerden ulaşabiliriz” diyorlar.

Bundan dolayı kişiler, bir çok süre karşı karşıya görüşmelerde yalan söyleyebiliyor ya da manipülatif yanıt verebiliyor. Çekinebilirler, korkutabilirler bir sürü dinamiği olabilir bunun. Buna alternatif olarak da araştırmacılar, çöplerin gerçeği söyleyeceğini düşünüyorlar bu sebeple çöplerin hususi alandan kamusal alana çıkan deliller olduğuna kanaat getiriyorlar. Keza Ümit’un da Arizona Üniversitesindeki profesörün de yapmış olduğu çalışmanın ana motivasyonu bu. 

Çöplerden semt analizi, meydana getirilen araştırma sahasıyla ilgili ciddi doneler veriyor, meraklısına ciddi fikirler sunuyor.

Burada ekonomik krizi gözlemlediğimiz, spoiler benzer biçimde olmasın fakat kısa bir bu şekilde bir girift, kısa bir informasyon paylaşayım. Daha ilkin de denemeleri oldu sözgelişi biz keza Ordu’da da bunu görmüştük. Fakat bu yaptığımız emek verme öbürlerinden şu şekilde farklıydı: Evet biz biliyorduk, bu krizi göreceğiz. Fakat bu kadarı bizim için de birazcık fazla oldu.

Bundan dolayı işlediğimiz semtler; biri Şirinevler, biri Ataköy. Aynı bölgedeler, aynı toprağın üstüne yapılmışlar. Bir tek ortasından bir yol geçiyor.

Bir tane üst geçit birbirine bağlıyor bu iki semti. Kısaca bir ihtimal yüz metre falan vardı birbirinden ayıran. Esasen görsellerde de gördüğünüzde belgeselde ciddi bir farklılık var. Hem sosyolojik hem ekonomik farklılık var. Fakat makasın birazcık daha daraldığını gördük. Bu bizim için de birazcık şaşırtıcı. Söylediğim benzer biçimde elbet bekliyorduk. Her iki tarafın da ciddi etkileneceğini bekliyorduk fakat tahmin ettiğimizin birazcık üstünde oldu.

Aslen bu mevzuyla ilgili, net ve spesifik olarak SLOT’un radarına giren şaşırtıcı bir sonucu paylaşmaktan ziyade, kişisel olarak gözlemimiz şuydu: Ciddi bir öğün atlama durumu söz mevzusu. Her iki semtte de sabah kahvaltılarına dair çöp artıklarına oldukça azca rastladık.

Bu beni şaşırttı. Bunun doğal sebepleri var. Onları videoda da veriyoruz. Fakat bu şekilde ilk duyduğumuzda gördüğümüzde falan birazcık şaşırtıcı olmuştu.

Belgeseli çekerken semtlerde herhangi bir güçlük yaşamadık. Tek yoğunluğumuz hava muhalefeti olabiliyor ya da işte belediyenin çöplerden görevli ekipleri çöpleri toplamış olabiliyor.

Doğal bunun önüne geçebiliyoruz. Çöp toplama saatlerini tespit edip çöp toplama saatlerinde orada olmuyor, öncesinde orada oluyoruz. İnsanların çekim esnasında bizlere ilgisi var diyemem, ilgisiz de diyemem. Şu şekilde; ilk olarak apartman önündeki çöp kutularını incelediğimizde, insanoğlu kendi çöpleri olduğundan müdahale edebilir, bir ihtimal göstermek istemedikleri bir şey olabilir kim bilir rahatsız olabilecekleri bir şey olabilir diye düşünüyordum. Bu tamamen gereksiz bir tedirginlikmiş. Bundan dolayı orası bir çöp kutusu. Kimin çöpü olduğu poşetin üstünde yazmıyor. Dolayısıyla kimse bu mevzuda herhangi bir hastalık göstermedi.

Onun haricinde semtlerde, şu demek oluyor ki mesela Şirinevler’de kimi zaman soruyorlar bizlere; ”çöpleri karıştırırken herhangi bir güvenlik problemi oluyor muydu sizin için?”. Hayır, kesinlikle olmuyordu.

Kısaca bir tek orada ilgi çeken şey, çöplerini biri karıştırması ki bu olağan bir şey. Kimse oralı değil fakat onu çeken bir kamera bulunduğunu görünce bir şaşkınlık oluyor. Oyuna katılmak isteyenler oluyor kimi zaman. Kimi zaman biz oyuna katmak istediğimizde görüntü vermek yada röportaj vermek istemediklerini söylüyorlar. Fakat geri kalan, şu demek oluyor ki tek şeyimiz hava muhalefeti olabilir ya da semtlerin yaşadığımız bölgelere olan uzaklığı olabilir. Onlar da bir belgeselci için hayıflanabilecek şeyler değil, senelerdir bunu yaşıyoruz. Kısaca bunu söyleme sebebim şudur ki çekim esnasında hiçbir güçlük yaşamıyoruz. Doğal yarın başka semtlere, daha kriminal semtlere girersek işin rengi birazcık daha değişebilir.

Çekim esnasında insanlarla muhabbetimiz olmuyor, açık konuşmak gerekirse de standart elinde kamera olan bir insana sorulan tipik bir soruyla karşılaşıyoruz: ”Dostlar neyi çekiyorsunuz?”

”Çöplerden semt analizi yapıyoruz, Şirinevler ve Ataköy semtini değerlendiriyoruz”, dediğimizde bir çok insan anlamıyor. Anlamadıklarını belli etmemek için de ikinci bir suali sormuyorlar. Oldukça ender bir halde, şu demek oluyor ki bu birdir, ikidir fakat beş değildir, on değildir. Anlamaya çalışıyorlar, ”Nasıl bir çözümleme?” benzer biçimde. Burada en oldukça karşılaştığımız, en iyi anlaştığımız insanoğlu, çöplerden geri dönüşüm için araç-gereç toplayan tek, tekli dostlar.

Plastikleri, kağıtları, demirleri falan toplayan, çöpleri kurcalayan dostlar. ”Semt analizi yapıyoruz”, dediğimizde oldukça net anlayabiliyorlar ve bizle de diyaloğa geçiyorlar. Mümkün mertebe informasyon vermeye çalışıyorlar. Kendi gördükleri, kendi duygu dünyalarında hissettikleri çerçevesinde hususi şikayetleri olabiliyor, bu tarz şeyleri dile getiriyorlar. Hakikaten bizim yaptığımız araştırmaya belge sunan tespitlerde bulunabiliyorlar kimi zaman. Onun haricinde genel anlamda insanoğlu pek bu yaptıklarımızı anlamıyor diyebilirim.

SLOT olarak bu biçim araştırmalara çoğunlukla yer vermeye çalışacağız. 

Bizlere bu videoda birlikte rol alan Ümit bir akademisyen, bir araştırmacı. Bu şekilde profesyonellerin eşliğinde çeşitli emekler yapacağız. İlgi çekici olması kısmına ulaşınca daha önceki sorularda da yanıtladığım benzer biçimde değişik bir halde irdelemek istiyoruz mevzuları. Söylediğim benzer biçimde bir kriz var, krizi bir anlatış biçimi var. Biz o anlatış biçimine nasıl değişik ulaşabiliriz, nasıl videoyu izlenir hale getirebiliriz?

Bundan dolayı günün sonunda bir iş yapıyorsunuz, bir emek harcıyorsunuz, bir üretim yapıyorsunuz. Bunu insanların izlemesini istiyorsunuz. Bakın bir iş yaptık. Oldukça garip sonuçlar elde ettik. Ya da oldukça garip bir insanoğlunun hikayesine şahit olduk. Bir bakın isterseniz. Aslolan gayemiz bu. Dolayısıyla bu tarz şeyleri değişik şekillerde anlatıp seyirciyle iletişimde kalmak istiyoruz.

Daha oldukça güzel mevzularımız, oldukça güzel formatlarımız var.

Bunlar ete kemiğe bürünme aşamasında olduğundan şu an öncesinden paylaşmak pek doğru olmaz. Bir tane bu şekilde önden bir sufle vermem gerekirse yakında bir alım gücü videosu yapacağız. Gene bir araştırma videosu diyebiliriz aslen. İki Roman ikiz kardeş, Çatalca’da Roman mahallesinde yaşıyorlar: Cem ve Can. Fakat bir tanesi; Cem, bir kadınla tanışarak aşık oluyor ve evleniyor. Kız Frankfurt’ta yaşıyor. Eşinin teklifi üstüne Cem Frankfurt’a gidiyor, oraya yerleşiyor. Ikimiz de bu ekonomik krizle birlikte iki kardeşin arasındaki standartları görmeye çalışıyoruz.

Bu tarz şeyleri kaydedip seyirciye sunacağız. Biri görece krizden inanılmaz derecede etkileniyor, diğeri ise yaşam standartlarını oldukça oldukça yukarıya çektiğini iddia ediyor. Ikimiz de öyleki mi değil mi bunu gözlemlemeye gideceğiz. Tahminim Ekim benzer biçimde yayına gidebileceğimiz bir video olacak. Şimdilik verebileceğim sufle bu olabilir. Fakat söylediğim benzer biçimde yeni yayın dönemine başladık. Yeni formatlar, yeni hikayeler, yeni dosya mevzularıyla seyirciyle yine ve daha kuvvetli bir halde buluşmak istiyoruz.

“Çöplerden Semt Analizi” belgeselinin 1. bölümünü buradan seyredebilirsiniz: