Dolarizasyon Nedir, Çeşitleri ve Neticeleri Nedir?

Ekonomik kaygı, her geçen gün varlığını daha oldukça göstermeye başladı. Gelecek kaygısı, ay sonu hesaplamaları benzer biçimde problemler insanların iktisat ile oldukça daha sık ilgilenmesine sebep oldu. Doğal ki bu da onların karşısına yeni iktisat terimleri çıkardı. 

Bu terimlerden biri de dolarizasyon. Dolarizasyon kendi içinde büyük bir terim. Dolarizasyonun çeşitleri olduğu benzer biçimde buna yol açan sebep ve neticeleri da mevcut. Bu sebepten dolayı bizde dolarizasyon hakkında derlediğimiz detayları yazımızda aktardık. 

Dolarizasyon nedir?

Dolarizasyon basitçe yerli paranın terk edilip ülkenin herhangi bir yabancı para birimini resmi para olarak kabul etmesi anlamına geliyor. Fakat dolarizasyonun türleri mevcut olduğundan bu açıklama kısmen doğru diyebiliriz.  Bu yabancı paranın başlıca kullanım sebebi yerli paranın kıymetini saklamakta yatıyor. Yerli paranın kıymet kaybetmeye başlaması birçok büyük firmayı korkutur ve bunun sonucunda da bu firmalar dolarizasyona başvurmaya devam ederler. Bu durumda aslına bakarsanız korkulanın başa gelmesi anlamına gelir.

Ülke ekonomisi bu mevzuda büyük bir unsur. Ülkenin ekonomisi kötüyse ve düzelme adına pek bir gelişim göstermiyorsa dolarizasyon süratli bir halde yayılır ve yükselir. İşler ilerlemeye başladığında ise büyük firmalardan ülkedeki tüm emek harcama sektörlerine sekmeye adım atar. İnsanlar günlük alışverişlerini döviz ile hayata geçirmeye başlarlar ve bu durum yerli paranın tamamen ülke dışı kalıp herhangi bir dövizin resmi olarak kabul edilmesi ile son bulur. Doğal ki bu durum dolarizasyon olarak adlandırılmasına karşın mevzu yalnız dolardan ibaret değil. Aslolan vurgulanan vaka yerli para birimi dışındaki herhangi bir para biriminin kabul edilmesi olarak geçiyor.

Dolarizasyonun çeşitleri nedir?

• Tam (resmi) dolarizasyon
• Kısmi (gayri resmi) dolarizasyon
• Yarı-resmi dolarizasyon
• Finansal dolarizasyon
• Ters dolarizasyon

Tam (Resmi) dolarizasyon:

Ülke tamamen yerli para birimini terk eder ve dolar yada euro benzer biçimde, kısacası hangi para birimi olduğu fark etmeksizin yerli para birimi dışındaki ulusal bir dövizi mahalli para birimi olarak kabul eder.

Kısmi (Gayri resmi) dolarizasyon:

Ülke içindeki yükselen enflasyon sonucu, insanoğlu naturel olarak bu enflasyona engel olmaya çalışır. Bunun sonucunda ise yerli para biriminin aksine daha sağlam ve güvenilir olan bir para birimini tercih ederler.

Yarı-resmi dolarizasyon:

Ülkenin kendi yerli para birimi dışındaki fazladan bir ulusal para biriminin ülke içinde kabul edilmesi yarı-resmi dolarizasyon olarak adlandırılıyor. Bu durum genel olarak enflasyonun önüne geçilemeyecek kadar yükseldiği zamanlarda söz mevzusu oluyor.

Finansal dolarizasyon:

Ülkedeki finansal sisteme duyulan itimat azaldığı için insanoğlu artık yerli para birimi dışındaki bir para birimi cinsinden borca girmeye  başlarlar. Bu durum tam dolarizasyonun da kapılarının aralanmaya başladığını belirtir.

Ters dolarizasyon:

Dolarizasyon türünde en zor görülen kısımlardan kabul edilen ters dolarizasyon, bununla beraber en ümit vaat eden tür olabilir. Zira bu durum genel dolarizasyon sürecinin tersine işlemesini vasıflandırıyor. Mahalli para birimi tekrardan kıymet kazanıyor ve tutum ve kıymet ölçüleri açısından ülke kalkınmaya başlıyor.​

Dolarizasyonun sebepleri nedir?

• Kredilerin riskli olmaya başlaması
• Enflasyonun oldukça dengesiz olması
• Ekonomik volatilite (Volatilite: finansal piyasalarda belirli bir ürünün belirli bir vakit içinde fiyatında yaşanmış olan dengesizliktir)
• Ekonomik düşüşe karşı yabancı para cinsine yönelmek

Dolarizasyon kesinlikle hiçbir ülkenin yaşamak istemediği türden bir durum. Zira en başta mahalli para biriminin kıymet kaybetmesi demek, o ülkenin egemenlik sembolünün de yavaş yavaş zarar görmesi anlamına geliyor. Bu durum devletin kendisinden mahalli halka kadar herkesi negatif etkileyen bir durum. Halk kendi tasarrufunu sağlamaya çalışırken, firmalar mal ve hizmet fiyatlandırmalarını yaparken yada borç sözleşmelerini hazırlarken yerli para haricinde dövize yönelmeleri dolarizasyonun artmasının sebeplerinden birkaçı. Bu durum ardı arkasını getirerek daha oldukça güvensizliği, enflasyonda yükselmeyi, mahalli para birimi cinsinden iş meydana getiren finansal varlıkların, getiri oranlarında düşüşü, dengesiz makroekonomik politikaları vb. birçok negatif vakası tetikleyerek dolarizasyonun süratli bir halde yükselmesini ve ülke ekonomisini sarsmasını sağlar. Ülke ekonomisinin sarsılması ise tahmin edeceğiniz suretiyle her şeyin daha kötüye gideceğini işaretler.

Dolarizasyonun neticeleri nedir?

Dolarizasyonun pozitif neticeleri:

• Doğru bir halde yapıldığında ulusal para birimin kıymet kaybının engellenmesi
• Enflasyonun düşüp maliyetlerin azalması
• Ülkenin yabancı ülkelerden kredi alması azalacaktır. Buna bağlı olarak yatırımlar artacak ve ülke kalkınmaya başlayacaktır
• Belli bir süreliğine de olsa ülkenin alım ve satım gücü yerine gelir

Dolarizasyonun negatif neticeleri:

• Dolarizasyonun yüksek olması durumunda ülke beklenmedik ihtimaller içinde şokları kaldıramaz ve bu duruma karşı olması gerekenden oldukça daha kırılgan olur
• Mahalli para biriminin kıymet kaybetmesi sonucu ülkeye giren dövizin, yerli satışı meydana getirilen herhangi bir şeye fiyat olarak tesiri devasa yükseklikte olur
• Finansal sistemlerde sarsılmalar yaşandığı için ödemelere yönelik durumlar eskisine kıyasla oldukça daha azca, dengesiz ve riskli olur
• Borçlu olmak mahalli insanlara her zamankinden daha çok yük bindirir
• Alım gücünün düşmesi benzer biçimde negatif sonuçlardan dolayı ülkedeki refah seviyesi düşer
• Ülkenin yabancı ülkeler ile olan ilişkisi zarar görebilir, problemler çıkabilir

Netice olarak dolarizasyonun kendi çapında pozitif neticeleri olsa da, bu şekilde bir durumun içine girmek ülke çapında oldukça sıkıntılı, uzun ve çetrefilli bir süreci tetikliyor ve bu negatif sonuçlar sebebiyle naturel olarak ülkedeki yaşam her türden zorlaşmaya başlıyor.