Finans Teknolojisi Olarak da Malum Fin-tek Nedir?

Fin-tek terimi 21. yüzyılda ilk kez ortaya çıktığında, köklü finans kurumlarının son aşama sistemlerinde kullanılan teknolojiyi ifade ediyordu. Bugün genel olarak fin-tek, dijital para birimi yaratmaktan çift giriş defter tutmaya kadar insanların iş yapma biçimlerine getirilen yenilikleri ifade ediyor.

İnternet ve mobil web/akıllı telefon devriminden beri fin-tek, daha ziyade satın alan odaklı hizmetlere doğru kaydığı için satın alan odaklı bir tarif kazanmıştır. Günümüzde fin-tek, eğitim; bireysel bankacılık; bağış toplama; yatırım yönetimi şeklinde birçok değişik sektör ve endüstriyi kapsıyor. Örnek olarak para transferleri; akıllı telefon vasıtasıyla bankaya çek yatırmak; banka şubesiyle uğraşmadan kredi kartına başvurmak; yatırımlarınızı yönetmek şeklinde. Üstelik genel olarak da bir insan desteği olmadan bu tarz şeyleri yapabilmeyi mümkün kılıyor. EY’nin 2020 Küresel Fintek Benimsenme Endeksi’ne bakılırsa küresel fin-tek benimseme oranı yüzde 64.

Pratikte ne şeklinde fin-tek uygulamaları görebiliriz?

Adından en oldukca söz ettiren ve en fazla yatırım alan girişimlerin ortak bir özelliği olur genel anlamda: alışageldiğimiz köklü finans hizmetlerinin karşısında daha süratli/iyi hizmet sağlayarak onlara meydan okumaları. Örnek olarak Affirm adlı ABD’li finans şirketi, müşteriler bir şeyler satın alırken kısa vadeli borçlar sunarak kredi kartı şirketlerini online alışveriş sürecinden uzaklaştırmanın yollarını arıyor. Faiz oranı yüksek olabilir sadece Affirm, kredi kartı limiti düşük olan ya da kredi kartı olmayan kişilerin de sürece dahil edilmesini hedeflediğini söylüyor. Gene benzer şekilde Tala adlı şirket, gelişmekte olan ülkelerde yaşayan; kredi kartı olmayan ya da limiti düşük olan tüketiciler için mikro krediler sağlıyor. Amaç, tüketiciye mahalli bankaların sağlayacağı seçeneklerden daha iyisini sağlayabilmek.

30 yaşından ufak herhangi birine faturalarını iyi mi ödediğini mesele. Yanıt muhtemelen “mobil uygulama/web bankacılığı” olacaktır. Nakit temelli toplumdan nakitsiz topluma doğru geçtikçe, geleneksel ödeme şekilleri yerini dijitallere bırakıyor. Tamamı fin-tek yardımıyla yaşanıyor.

Arzu ettiğiniz şeyi destekleyebileceğiniz bağış platformları

Kickstarter, Patreon, GoFundMe vb. firmalar, fin-tek teriminin geleneksel bankacılıktan iyi mi farklılaştığının güzel örnekleri. Bu kitlesel fonlama platformları, web ve uygulama kullanıcılarının başkalarına para göndermesini ya da başkalarından para kazanmasını sağlıyor. Bir düşünün, eski zamanlardaki şeklinde bir bankaya gidip oluşturmak istediğiniz işle/girişimle ilgili kredi almak yerine direkt olarak şirketinizi ya da projenizi destekleyen yatırımcıları kendiniz buluyorsunuz. Daha doğrusu siz meramınızı anlatıyorsunuz, onlar da isterlerse size destek oluyorlar. Vatanımızda de dünya genelinde de kitlesel bağış platformlarının sayısı her geçen yıl artıyor.

Yeni teknolojiler ile finans teknolojileri birbirini besliyor

Fin-tek şirketleri halihazırda suni zeka, büyük veri, blok zinciri ve robotik süreç otomasyonu şeklinde çeşitli teknolojilerden faydalanıyor. Suni zeka algoritmaları, müşterilerin harcama alışkanlıkları hakkında çıkarımlar yapabiliyor. Bu da finansal kuruluşların müşterilerini daha iyi anlamasını sağlıyor. Örnek olarak söyleşi botları da bankaların satın alan hizmetlerine destek olmak için kullandığı suni zeka destekli araçlardan biri.

Büyük veri, yeni stratejiler ve portfolyolar üretmek; müşterilerin harcama alışkanlıklarını çözümleme etmek; dolandırıcılık vakalarını daha iyi tespit edebilmek ve pazarlama stratejileri yaratmak için satın alan yatırımlarını ve piyasa değişikliklerini tahmin ediyor.

Robotik süreç otomasyonu ise tekrarlanan belirli görevleri otomatikleştirmeye odaklanan bir suni zeka teknolojisi. Bu teknoloji, borç ve alacak hesapları şeklinde finansal detayları insan eliyle yapılanlardan daha doğru ve etkili şekilde yapmayı sağlıyor.

Fin-tek ile ayrı düşünülemeyecek öteki bir unsur da blok zinciri teknolojisi. Dijital para birimi Bitcoin’in de temelini oluşturan blok zinciri sistemi, para akışının pek oldukca kaynaktan aynı anda onaylanması mantığıyla çalışıyor. Güvenli ve süratli olduğundan fark yaratan blok zinciri, fin-tek endüstrisinde bankacılık alternatiflerini oldukca daha etkili ve hatasız hale getiriyor. Blok zinciri temelli fin-tek, süratli fon transferi; birinci derslik güvenlik ve saydam finansal takip sağlıyor.

Fin-tek’in avantajları ve dezavantajları nedir?

Fin-tek’in getirmiş olduğu yenilikler, hem müşterilere hem de ufak işletmelere yarar sağlayabiliyor. Fin-tek’in yararları içinde sayabileceğimiz şeylerden bazıları: finansal hizmetlere erişimin büyümesi, yeterince hizmet alamayan müşterilere yetişebilme; kullanım kolaylığı sağlama; harcama ve bütçe yapma şeklinde durumlar üstünde daha çok denetim sağlama. Tüm olarak baktığımızda bu yenilikler satın alan tecrübesini iyileştirebilecek şeyler.

Öte taraftan fin-tek’in yarattığı yenilikler müşterilere ve ufak işletmelere bazı dezavantajlar da oluşturabilir. Makine öğrenimi ve robotik geliştikçe, insanların iş yapması gerekliliği azalacak. Benzer şekilde finansal hizmetler sunmak için insana daha azca gerekseme duyulacağından fin-tek iş imkanı açısından dezavantaja dönüşebilir.

Fin-tek, dijital teknolojilerin gelişimiyle paralel ilerleyen bir şey. Bunun için akıllı telefonlar, mobil kablosuz erişim, genişbant web ve veri istasyonları gerekiyor. Evet 21. yüzyılda yaşıyoruz sadece yeryüzünde hâlâ internete erişimi olmayan insanoğlu var. Dünyada o denli yoksul ülkeler var ki bir akıllı telefona haiz olmak ya da web faturası ödemek fikri bile absürd kaçıyor. Şundan dolayı o noktaya gelene kadar karşılanması ihtiyaç duyulan oldukca temel ihtiyaçlara sahipler. Bu şeklinde yerlerde yaşayan kişiler için fin-tek’in uygun maliyetli özellikleri bir şey ifade etmiyor. Dolayısıyla fin-tek bir noktada küresel dengesizliğe de katkıda bulunuyor.

Fin-tek’in öteki bir dezavantajı da mahremiyete zarar vermesi ihtimali. Günümüzde fin-tek hayatımızı dijitalleştirme mantığıyla çalışıyor. Örnek olarak Airbnb ya da Uber şeklinde uygulamalar kullanırken hakkımızda kapsamlı bilgiler sunmuş oluyoruz. Finansal bilgilerimize erişme imkanı olan kişilerin ne yapmış olup ettiğimizi görme ihtimali artıyor.

Türkiye’de de fin-tek’e duyulan ilgi devamlı artıyor

Daha iyi, süratli ve kolay finansal hizmetler sağlamak için finans ve teknolojiyi bir araya getiren fin-tek, dünyada olduğu şeklinde Türkiye’de de hızla gelişiyor. Deloitte’in yayımladığı bir rapora bakılırsa, Türkiye’deki fin-tek yatırımları 2012’de 4,6 milyon dolar iken 2016’ya kadar yüzde 175 gelişme ile 29 milyon dolara ulaştı. Senelik averaj yüzde 14 büyümeyle yakın gelecekte Türkiye’nin (jeopolitik konumun getirmiş olduğu avantajla da) bölgesinde finans teknolojileri merkezi konumuna geleceği ön görülüyor.