Girişimciliği teşvik etmek istiyorsak batkı ve tasfiye süreçlerini sadeleştirmeliyiz

Türkiye’de hükümetlerin birkaç yılda bir girişimcileri rahatlatan vergi barışı benzer biçimde uygulamaları bulunduğunu görüyoruz. Vatandaşlarını dinleyen, onların taleplerine kulak veren siyasetçilere ve bürokratlara kuşkusuz teşekkür etmek lazım.

KOBİ GİRİŞİM AĞUSTOS 2021 tarihindeki sayıdan

Fakat, üstünde yeterince tartışılmadığı için gündemin arka sıralarında bekleyen fazlaca mühim bir mevzu var: İflas etmiş girişimcileri tekrardan iş hayatına kazandırmaya yönelik ‘ikinci talih’ politikaları. Hükümetlerimiz bu mevzuda hemen hemen tatminkar adımlar atamadı.

Türkiye’de son 20 yılda vatandaşın bir fazlaca mevzuda biriken sorunlarını çözmeye yönelik adımlar atılmış olduğu halde, batkı etmiş girişimcilerin yeniden cesaret kazanmalarını ve yeni işler kurmalarını sağlayacak kayda kıymet politikalar geliştirilemedi. Peki bu mevzuda gelişmiş ülkeler ne yapıyor?

Türkiye’nin örnek alabileceği bir model var mı? Bu ayki yazımda, ülkemizin gündeminde ön sıralara alınması ümidiyle bu soruların yanıtını aramak istedim. Avrupa Komisyonu tarafınca ‘Avrupa Ufak İşletmeler Yasası’ (Small Business Act for Europe – SBA) 25 Haziran 2008 tarihinde yürürlüğe konmuştur.

Söz mevzusu yasada, hem Avrupa Birliği genelinde, hem de ulusal düzeyde KOBİ’lere yönelik politikalar oluşturulurken, ülkelere rehberlik etmesi amacıyla bazı prensipler sıralanmış ve yasaya temel teşkil eden “Ilkin Ufak Olanı Düşün” prensibi ışığında bir takım mevzuat düzenlemesinin yapılmasının gerekliliği vurgulanmıştır.

Türkiye’de 5 Haziran 2011 tarihinde devrin Başbakanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan tarafınca imzalanan genelge ile bu yasanın prensiplerine uyum sağlanması için yapılacak çalışmaların sorumluluğu KOSGEB’e verilmiştir.

KOSGEB vakit içinde yasadaki prensiplere yüksek düzeyde uyum sağlandığını duyurmuş, fakat yasadaki prensiplerin kim bilir en önemlisi olan ikinci talih politikaları noktasında hemen hemen kamuoyunun beklentisini karşılayan mühim bir projenin müjdecisi olmamıştır.

KONU NEDEN ÖNEMLİ?

Avrupa Birliği’nde yapılmış araştırmalar, ülkedeki batkı süresi ve batkı sürecine ilişkin maliyetlerle, ülkede kurulan yeni şirketlerin sayısı içinde ters yönlü ilişki bulunduğunu ortaya koymaktadır. Bilimsel bir dil kullanmadan açıklayacak olursak; işler fena giderse başının uzun süre beladan kurtulamayacağını düşünen kişiler, girişimciliği denemeye bile korkar hale geliyorlar.

Dolayısıyla, daha fazlaca sayıda yeni iş kurulsun istiyorsak ilk olarak batkı etmeyi kolaylaştırmalıyız. Daha da önemlisi, işi batkı eden girişimcileri tekrardan kazanmak için girişimcinin ziyan olan sicilini, yaşam boyu önüne engel olarak çıkarmamalıyız. Avrupa Ufak İşletmeler Yasası, ideal bir ikinci talih sisteminin aşağıdaki dört unsura haiz olması icap ettiğini belirtmiştir.

1. İflas sürecine giren bir şirket, tüm yasal prosedürleri azami bir senede tamamlayabilmeli.
2. Hileli batkı durumları hariç, dürüst girişimciler iflastan arta kalan borç yükünden en geç üçüncü senenin sonunda kurtulmalı.
3. Daha ilkin batkı etmiş ve tekrardan başlangıç meydana getiren bir girişimci ile daha ilkin asla batkı etmemiş yeni bir girişimci içinde süreçler ve maruz kaldıkları şartlar bakımından hiçbir fark bulunmamalı.
4. Girişimcilerin başarısızlık durumunda iyi mi bir batkı süreci yaşayacağını net ve eksiksiz öğrenmesini sağlayacak kaynaklar bulunmalı ve bunların halkla iletişimi muntazam yapılmalı.

İkinci maddeye odaklandığımızda, Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye içinde ciddi farklar bulunduğunu görüyoruz. Devletimizde belirli aralıklarla gündeme getirilen ‘sicil affı’ benzer biçimde uygulamalar kişilerin tecim hayatına tekrardan atılmalarını kolaylaştırsa da, kişilerin üstündeki borç yükü kalkmadıkça gerçek anlamda temiz bir başlangıç yaptıklarından söz edilemez.

Zira, Türkiye’de batkı eden bir girişimcinin bilhassa kamuya olan borçları şahıs vefat edene kadar üstünde kalmaktadır. 6183 sayılı Kamu Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’da borçlar için 5 senelik vakit aşımı süresi belirtilmiş olsa da, uygulamada vergi dairelerinin borçları vakit aşımına uğratmamak için çeşitli önlemler aldıkları bilinmektedir.

Sürekli olarak icra ve dava stresi altında ezilen bir şahıs ne evinde rahatlık içinde durabilir, ne de yeniden girişim kurma heyecanı yaşayabilir. Dolayısıyla mevzunun maddi boyutunun yanında ciddi bir içsel boyutunun olduğu unutulmamalıdır.

Öteki taraftan, batkı eden bir girişimcinin üstündeki borç yükünün kalkması ve tecim hayatına temiz başlangıç yapması için en ideal koşulların İngiltere, Belçika ve Polonya’da bulunduğunu görüyoruz.

Bu ülkelerde batkı ilanı yapıldıktan sonrasında bir yıl içinde girişimci İngilizce ifadeyle ‘discharge’ edilirken, doğrusu en kolay deyişle rahat bırakılırken, Fransa, Hollanda ve Danimarka’da bu süre üç yıl olarak belirlenmiştir.

Portekiz, İtalya ve Yunanistan’da ise durum Türkiye’ye benzer bir halde fazlaca uzun soluklu olarak devam etmektedir. İflas yaşayan girişimciler uzun seneler süresince yaşanmış olan iflasın izlerini taşımak durumunda kalmaktadır.
TOBB verilerine nazaran Türkiye’de son dönemde her ay 500 ile 1.000 içinde şirket kapanıyor.

Elbet, şirketlerin tamamı batkı sebebiyle son bulmuyor. Fakat kapanmaların yüzde 50’ye yakınının iflastan kaynaklandığını tahmin ediyoruz.

Dolayısıyla, vatanımızda ikinci talih politikalarına gerekseme duyan ciddi bir kitle var. Mevzuyu bir tek bugünün problemi olarak görüp geçici çözümler üretmek yerine, gelecek kuşaklara girişimci-dostu bir Türkiye bırakmayı hedefleyerek köklü yenilikler yapmamızda büyük yarar var…