İnsanlar Öteki Primatlardan Neden Fazlaca Daha Azca Uyur?

Primatlar ailesinde şempanzeler günlerinin averaj 9,5 saatini, tamarinler 13 saatini, hatta gece maymunları tam 17 saatini uyuyarak geçiriyorlar. Peki, bilimin primatlar ailesinde kabul etmiş olduğu insanoğlu neden maymun ya da şempanzelere kıyasla daha azca uyuyor? Gelin, bu probleminin yanıtını arayan bilim dünyasının fikirlerine bakalım.

Uykunun bağışıklık, bellek ve öteki tüm sağlık koşullarımız için bir koşul olduğu bilinirken, Toronto Mississauga Üniversitesi’nden evrimsel antropolog David Samson tarafınca meydana getirilen araştırma, insanların neden öteki primatlara bakılırsa daha azca uyuduğuna alternatif bir yanıt buldu. Cevabın bulunması için, en uygun kanıtların bulunabileceği ‘modern endüstriyel olmayan toplumlar’ incelendi.

İnsanlar, zaman içinde azca uyumaya adapte olmuş olabilir

Samson, emek vermesi kapsamında Tanzanya’daki Hadza avcı-toplayıcılarının yanı sıra Madagaskar ve Guatemala şeklinde yerlerdeki çeşitli insan topluluklarını araştırma altına aldı. 2018 senesinde yayımladığı araştırmayla beraber insanların zaman içinde en derin uyku durumu olan REM dışındaki uyku zamanını azalttığını gösterdi. 2021 senesinde yayımladığı araştırmadaysa bunun neden lüzumlu bulunduğunu gösteren bir hipotez sundu.

Annual Review of Anthropology’de piyasaya çıkan araştırmada Samson, insan uykusunun güvenlik gerekçeleri sebebiyle kısaldığını öne sürdü. Zira insanoğlu, primatlardan değişik olarak ağaçlarda değil, yerde uyuyorlardı. Ufak sığınaklarda kalan insanların bir kısmı uyurken, bir bölümüyse avcı canlılara karşı teyakkuzda olmak için nöbet tutuyordu.

Fakat primatlar arasındaki fark hemen hemen tam olarak açıklanamıyor:

Queen’s Üniversitesi’nden evrimsel ekolojist Isabella Capellini de bu fikre katıldığını beyan etti. Capellini, 2008’deki araştırmasında av olma riskinde olan memelilerin averaj olarak daha azca uyuduğunu ortaya koymuştu. Fakat Capellini, insanların uykusunun primatlardan o kadar da değişik olduğu mevzusunda aynı fikir değil.

Capellini’nin Samson’a karşı çıkmasının temel nedeniyse primatların uyku süresinin çoğu zaman esir olanlar üstünde meydana getirilen incelemelerle derlenmesinden kaynaklanıyor. Ekolojist, hayvanların yırtıcı doğada ne kadar uyuduklarına dair hemen hemen net bilginin olmadığını söylüyor. Öte taraftan esir hayvanların, stres altında olmaları sebebiyle daha azca uyuyabildiği ya da bir tek sıkıldıklarından daha çok uyuyabildiklerini ifade ediyor.

Doğrusu insanların primatlardan neden daha azca uyuduğu mevzusu halen kritik edilmeye devam ediyor. Bu münakaşanın sonlanması içinse yırtıcı doğada bulunan primatlar üstünde daha çok araştırma yapılmasının lüzumlu olduğuna vurgu yapılıyor. Peki, bireyler olarak aslen ne kadar uyumak istiyoruz?

Her şeyi geçelim, yeterince uyuyor muyuz?

David Samson, günümüzde ilkel yöntemlerle yaşamını sürdüren Hadza insanları üstündeki araştırmasında 2017 senesinde 37 bireye uykuları mevzusunda nasıl hissettiğini sordu. 37 kişiden 35’i, bu soruya ‘yeterince’ uyuduğu yanıtını verdi. Bu toplulukta averaj uyku süresiyse 6,25 saat olarak ölçüldü. Fakat yatakta devamlı uyanmalarla geçirilen toplam süre 9 saatten fazlaydı.

2016 senesinde Chicago’da 500 katılımcıyla meydana getirilen bir araştırmaysa kişilerin yatakta geçirdiği sürenin uyku süresiyle eşit bulunduğunu, toplam da minimum Hadza insanları kadar uyuduğunu ortaya koymuştu. 2020 senesinde meydana getirilen bir başka anketse ABD’deki yetişkinlerin %87’sinin haftanın minimum bir günü ‘dinlenmemiş’ hissettiğini gösterdi.

Peki bu düzensizlik ve uyku yetersizliği neden kaynaklanıyordu? Samson ve Kaliforniya Üniversitesi’nden emek verme arkadaşı Gandhi Yetish, uyku sorunlarımızın deposu olarak stres ve düzenini kaybeden biyolojik saate bağladı. Bunun yanı sıra Samson, ilkel zamanlarda bir topluluk olarak beraber uyuduğumuzdan dolayı günümüz düzeninin alışkanlığımıza kontrol bulunduğunu da alternatif bir neden olarak sundu.