İstanbul, Ankara; Bursa İzmir Değişimi Iyi mi Olurdu?
Türkiye’de bazı şehirleri değiştirsek sizce neler olurdu? İstanbul’da yaşıyorsunuz, bir sabah gözünüzü açtınız ve bir baktınız ki İstanbul Ankara’ya taşınmış ya da Bursa’dan İzmir’e geçtiğinizi düşünün.
İstanbul Ankara’nın tam kalbinde, Marmara’nın serin sularından kopup İç Anadolu’nun bozkırlarına yerleşmiş; Bursa ise denizin esintili havasını bırakıp İzmir’in sıcak Ege kıyılarına taşınmış…
Kulağa oldukça garip gelse de yaşamlar iyi mi değişirdi diye merak ettik ve yapay zekâya sorduk.
İstanbul, Ankara’nın yerine geçerse…
İstanbul’un, Anadolu’nun göbeğine, Ankara’nın yerine taşındığını düşünelim. Marmara’nın deniz havası ve boğaz trafiği aniden ortadan kaybolur ve yerini karasal iklimin kuru soğuklarına bırakırdı.
Şehrin zamanı dokusu, deniz manzaralı yalıları ve meşhur Boğaz köprüleri, Kızılırmak Nehri’ne mi baksın? Kim bilir Ankara’ya yerleşen yeni İstanbul, bozkır ortasında bir nostalji rüzgârı estirir ve denizden uzak bu konumda yeni bir yaşam seçimi geliştirirdi.
Ekonomik açıdan bakarsak, bu yer değişimi İstanbul’un tecim ve finans merkezi kimliğini etkileyebilirdi. İstanbul’u bir deniz kenti meydana getiren limanlar ve internasyonal tecim rotaları ortadan kalkardı.
Kent, Marmara’daki vapur trafiğini ve deniz ticaretini kaybedip kara ulaşımına dayalı bir iktisat ile tanışırdı. Ulaşım sorunları ise yeni bir boyut kazanır; artık vapur sefası yapmak yerine otobüs ve trenlerle kent içinde dolaşmak zorunda kalınırdı.
Bursa, İzmir’in yerinde olsaydı…
Bursa’nın, Ege’nin kıyısına, İzmir’in yerini alarak taşındığını hayal edelim. Yeşil Bursa’nın o meşhur dağ havası ve zamanı hanları artık deniz kokusuyla harmanlanırdı.
Uludağ’da kayak yapanlar, bir saat içinde Ege Denizi’ne inip denize girebilir mi? İşte bu, tam bir dinlence cenneti olurdu! Fakat bu yer değişiklik yapma, şehri yalnız gezinsel açıdan etkilemez; ekonomik ve kültürel boyutları da fazlasıyla dönüştürürdü.
İzmir şeklinde kuvvetli bir liman kenti hâline gelen Bursa, ticaretini ve sanayisini bu konumla pekiştirirdi. Zamanı İpek Yolu’nun ruhu, bu kez Ege kıyılarında tekrardan canlanırdı.
Bursa’nın meşhur ipek kumaşları ve kestane şekeri, yeni komşuları Yunan adalarıyla beraber yeni bir tat alırdı. Sadece bu değişiklik, Bursa’nın sakin kent kimliğini ve ziraat alanlarını da etkileyebilirdi. Çevre düzenlemesi, Ege’nin deniz kenarındaki yapılaşma yoğunluğuna uygun hâle getirilir mi? Bu da ayrı bir merak mevzusu.
Kültürel ve toplumsal dönüşümler
Şehirlerin yer değiştirmesi, kültürel mirası ve yaşam tarzlarını da büyük seviyede değiştirirdi. İstanbul’un boğazı olmadan yaşayamayacağını düşünen İstanbullular, bozkırın ortasında yeni bir deniz özlemiyle değişik alışkanlıklar geliştirirdi.
Kim bilir bu yeni İstanbul, yeni bir su kültürü yaratır; barajlar ve yapay göller şehri bir nebze teselli ederdi. Şehrin zamanı yapıları ve dokusu ise İç Anadolu’nun kurak havasına karşı iyi mi dayanırdı? Sultanahmet Cami’nden Ankara Kalesi’ne yürüyerek gitmek artık imkânsız olmaz mı?
Bursa’nın Ege’ye taşınması ise bu şehirdeki insanları daha açık hava etkinliklerine, deniz sporlarına yönlendirir. Ziraat ve zanaatkârlık, kıyı kültürü ile harmanlanır; geleneksel pazarlar, Ege’nin sahil kasabalarına göç eder ve kim bilir zeytin hasadı festivalleri, Bursa’nın yeni simgesi hâline gelirdi.
Çevresel etkisinde bırakır ve yeni adaptasyonlar
Bu yer değiştirmelerin çevresel tesirleri de oldukça mühim olurdu. Mesela, İstanbul’un deniz ekosistemi ve su kaynakları Ankara’nın kurak ikliminde sürdürülebilir mi?
Benzer şekilde, Bursa’nın dağlarının Ege’nin sıcak ve nemli havasına alışması gerekirdi. Bu durum, ziraat alanlarının çeşitlenmesini ve ürün skalasının değişmesini bununla beraber getirirdi. Bursa’nın zeytin ağaçları artık Ege’nin verimli topraklarında yetişirken, geleneksel ziraat ürünleri yerini yeni çeşitlere bırakabilirdi.
Netice olarak, şehirlerin yer değiştirmesi ilk bakışta keyifli ve garip bir fikir deneyi şeklinde görünse de aslına bakarsak her şehrin bulunmuş olduğu coğrafya ile olan ilişkisi o denli derin ki bu şekilde bir değişiklik köklü toplumsal ve ekonomik dönüşümler gerektirirdi.
İstanbul’un bozkıra alışması ve Bursa’nın Ege’ye adapte olması, tarih süresince kim bilir asla yaşanmamış bir serüven olurdu. Kim bilir, kim bilir yeni İstanbul ve yeni Bursa, yeni hikâyeler ve efsanelerle çağıl Türkiye’nin değişik bir çehresini oluştururdu.
