Yapay zekâ (YZ) artık hayatımızın her köşesinde. Chatbot’lar, tavsiye sistemleri, görüntü tanıma derken kavramlara alışır olduk. Fakat işin mutfağında, bir çok insanoğlunun hemen hemen duymadığı bir sürü teknik terim dolaşıyor.
Kod yazmıyor olsanız bile bu terimlerle tanışmak sizi bir adım daha öne taşıyacağı şeklinde yapay zekâyı daha iyi anlamanıza da destek olacak.
İşte bir çok kişinin kulağını pek de çınlatmadığı, yararlı yapay zekâ terimleri:
Yapay zekâ terimleri:
- Federatif öğrenme
- Yıkım unutma
- Gömme
- Gradyan kaybı
- Pekiştirmeli öğrenme
- Dikkat mekanizması
- Mod çökmesi
- Sıfır atışlı öğrenme
- Birkaç atışlı öğrenme
- Halüsinasyon
- Nöroevrim
- Sürü zekâsı
- Aktarma öğrenme
Federatif öğrenme
Veri gizliliği önemliyse bu terimi bilmek koşul. Federated learning şu demek oluyor ki federatif öğrenme, veriyi merkezde toplamadan cihazlar üstünde öğrenmeyi sağlıyor.
Kısaca veriler cihazda kalıyor, model orada eğitiliyor. Google’ın klavye önerileri bile bunu kullanıyor. Hem kullanıcı verisi korunuyor hem de model gelişiyor.
Yıkım unutma
Bir yapay zekâ modeline yeni bir şey öğretmeye çalışırken eskileri unuttuğunu asla duydunuz mu? İşte bu terime “catastrophic forgetting” deniyor. Bilhassa devamlı öğrenen sistemlerde baş belası! Yapay zekânın “balık hafızalı” olma hâli de diyebiliriz.
Gömme
Bir kelime, fotoğraf ya da kullanıcı iyi mi sayıya çevrilir? Embedding (gömme/yerleştirme) karmaşık şeyleri makinenin anlayacağı şekilde vektörlere dönüştürüyor.
Mesela, “kedi” ve “köpek” benzer sayılarla temsil ediliyor şundan dolayı anlam olarak yakınlar. İçerik tavsiye sistemlerinin gizli saklı silahı.
Gradyan kaybı
Derin sinir ağlarında eğitim esnasında sık görülen bir problem. Modelin öğrenmesi ihtiyaç duyulan şeyler, katmanlarda “sönümlenerek” aşağıya ulaşmaz şu demek oluyor ki sistem öğrenemez. Bu problem çözülmeseydi, bugün derin öğrenme bu kadar ilerleyemezdi.
Pekiştirmeli öğrenme
“Ödül” temelli öğrenme de diyebiliriz. Yapay zekâ bir aksiyon alıyor, sonucuna gore ödül yada ceza alıyor. Bu döngüyle zaman içinde gerçeği öğreniyor. Oyun oynayan, robot denetim eden yapay zekâlar bu yöntemle eğitiliyor. Tam anlamıyla sabır işi.
Dikkat mekanizması
Bir metnin hangi kısmı mühim? Yapay zekâ, bu sonucu dikkat mekanizmasıyla veriyor. Bu yapı, modele “Neyi ne kadar dikkate alması icap ettiğini” öğretiyor. ChatGPT şeklinde dil modellerinin başarısında büyük rol oynuyor. Dikkatini verdiğin kadar öğreniyorsun, değil mi?
Mod çökmesi
Generative AI (üreten YZ) modellerinde sık rastlanan bir durum. Model devamlı aynı ya da benzer çıktılar üretmeye adım atar. Kısaca çeşitlilik biter, üretim tek düze olur. Bilhassa GAN’lerde (üretken ağlar) baş ağrıtan bir sorun.
Sıfır atışlı öğrenme
Modelin asla görmediği bir görevi çözmesi de diyebiliriz. Evet, asla örnek verilmeden! Bu, genel yapay zekâya giden yolda mühim bir adım. Model, eski bilgilerden yola çıkarak yeni bir göreve adapte oluyor. Sıfırdan çözüm üretmek, tam da bu.
Birkaç atışlı öğrenme
Modeli eğitmek için binlerce örnek vermek yerine, birkaç örnekle işi öğrenmesini ister misiniz? İşte few-shot learning tam olarak bu. İnsan şeklinde öğrenen yapay zekâların temel taşlarından biri. Azca veriyle oldukça iş başarmak burada devreye giriyor.
Halüsinasyon
Dil modellerinin gerçek olmayan fakat kulağa doğru gelen şeyler uydurması bu terimle açıklanıyor. Sözgelişi yapay zekâ, olmayan bir kaynak ya da informasyon “uydurabiliyor.” ChatGPT şeklinde modellerde sık karşılaşıyoruz. Gerçekçiliğe o denli yakın ki farkı kimi zaman ayırt etmek zor.
Nöroevrim
Sinir ağlarının evrimsel algoritmalarla optimize edilmesi sürecine verilen bir isim. Kısaca yapay zekâ modelleri, naturel seleksiyon benzeri bir süreçle geliştiriliyor. Bilhassa klasik öğrenme şekillerinin yetersiz kalmış olduğu durumlarda kullanılıyor.
Sürü zekâsı
Tahmin edebileceğiniz şeklinde doğadaki sürü davranışlarından esinlenilmiş şu demek oluyor ki birçok rahat birim, bir araya gelmiş olarak karmaşık problemler çözülüyor. Karıncalar yiyecek bulmada bu yöntemi kullanırken yapay zekâ, optimizasyon problemlerinde kullanıyor.
Aktarma öğrenme
Son terimimiz ise geçirme öğrenme. Bir alanda öğrenilen informasyon, başka bir alana aktarılıyor. Bir yapay zekâ modeli, kedileri tanımayı öğrendikten sonrasında bu bilgiyi köpekleri tanımak için de kullanabiliyor. Bir taraftan bu yöntemle süre ve kaynak tasarrufu da sağlanıyor.
Siz bu terimlerden kaçını biliyordunuz? Yer vermediğimiz fakat sizin de ekleyecekleriniz var ise yorumlara bekliyoruz.
