Katar 2022 Dünya Kupası’nın Futbolcu Sağlına Olan Tesirleri

Doğal ki liglere 45 gün ara verilmesinin sebebi 2022 Dünya Kupası, namıdiğer, ‘futbolun en büyük organizasyonu’. Sadece bir Dünya Kupası’nın kış aylarında düzenlenmesi, daha ilkin asla deneyimlemediğimiz bir şeydi. 

Bu turnuvanın Katar’da gerçekleşmesi, ev sahibi ülkenin açıklanmış olduğu tarihten bugüne dek aslına bakarsanız pek oldukça yönden tartışıldı. Kimisi turnuvanın Katar’da düzenlenmesine en başından karşı çıkıp maçlar güzel geçse bile doygunluk olmadı, kimisi de bunu alışılmışın haricinde pozitif yönde bir farklılık olarak görmüş oldu. Sadece biz bugün bu Dünya Kupası’nın pek fazla konuşulmayan, bambaşka bir yüzünü ele alacağız.

Aslına bakarsak Katar’da yazları yaşanmış olan aşırı sıcaklar sebebiyle maçların Kasım ve Aralık’ta oynanması kulağa mantıklı gelebilir. Sadece…

Bunun doğurduğu ve pek fazla ele alınmayan bir sorun var: Dünya Kupası’nda savaşım eden futbolcular, turnuvanın peşinden kulüp takımlarına bitkin döndüklerinde yoğun lig temposuna nasıl ayak uyduracak? Yanıt bekleyen öteki bir sual, turnuvada yer almayan oyuncular, 45 günlük arada formlarını ne kadar koruyabilecek?

Takımlar, bu sıkıntıyı daha ilkin de yaşamıştı: Covid-19 pandemisi sebebiyle bir çok ülkede liglere ara verilmiş, uzun süre futbol oynanamamıştı.

Koronavirüsün etkilerinin en oldukça hissedildiği, hepimizin evlere kapanmış olduğu o dönemde pek oldukça ülkede ligler yarıda kalmıştı. Mesela Süper Lig‘in 2019-2020 sezonunda ülkemizdeki koronavirus tedbirleri kapsamında lig 16 Mart’ta dinlence edilmiş 12 Haziran’a kadar hiçbir maç oynanamamıştı. 12 Haziran ile kalmış olduğu yerden devam eden ligde bu 87 günlük ara takımları fena etkilemiş, pek oldukça ekip lig tekrardan başladıktan sonrasında önceki formlarından uzak bir görüntü sergilemişti. Futbolcular da eski tempolarını yeniden yakalayabilmek adına çaba gösterirken sakatlık benzer biçimde sağlık sorunlarıyla karşılaşmıştı. 

Dünya Kupası için verilen ara ise 45 gün…

Doğal ki bu ara, pandemi için verilen aradan daha kısa. Öte taraftan turnuvaya giden oyuncular maç oynamaya devam edecek. Sadece oynayanlar bitkin dönecek; oynamayanlar ise maç tempolarını kaybedecek. Peki biz ligler başladıktan sonrasında gene tıpkı pandemi arasının peşinden olduğu benzer biçimde eski formundan uzak ve sakatlıkların daha sık yaşandığı bir futbol mu izleyeceğiz? 

Bu sorulara Acıbadem Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Kısmı’nden Doçent Tabip Safa Gürsoy ile cevap arayacağız. Spor ve diz yaralanmaları üstüne uzun süredir çalışan Gürsoy, ABD’da bulunmuş olduğu sürede NBA (National Basketball Association) takımlarından Chicago Bulls’un doktorluğunu da üstlendi.

2022 Dünya Kupası’nın Katar’a verilmesinin peşinden oluşan kaygılardan biri hava sıcaklığıydı.

Isı, sporcu sağlığını negatif etkileyen koşulların başlangıcında geliyor. Dünya Kupası her ne kadar Kasım – Aralık aylarında düzenlense bile, yüksek tempoya haiz olan bu maçlar yüksek sıcaklıklarda oynanıyor. Hatta Katar, turnuva hazırlıkları kapsamında maçların oynanacağı 8 stada klima sistemi de kurmuştu. Doçent Tabip Safa Gürsoy, bu aşamada mühim olanın oyuncuların müsabakanın gerçekleşeceği yere adaptasyonu bulunduğunu şu sözlerle vurguluyor:

”Hava sıcaklığının 30 derecenin ve rutubet oranının %60’ın üstünde olması tüm öteki standartlara ek olarak yorgunluğu arttırıcı bir unsur oluşturur. Buna rağmen sporcunun kardiyovasküler ve genel metabolik durumu yerinde ise bu duruma adapte olmasında yada toleransında bir mesele beklenmez. Müsabakaların gerçekleşeceği yer bu sınırların üzerindeyse, güncel yaklaşım turnuva öncesi bu lokasyona, ideali 6-10 gün arası olmak suretiyle erken gidilerek adaptasyonun arttırılmasını sağlamaktadır. Bu uygulama, mesela tenis sporunda Avustralya Açık benzer biçimde sıcak havada meydana gelen turnuvalar öncesi sporcular tarafınca rutin olarak yapılmaktadır.”

Dünya Kupası’nın ısı sebebiyle kış aylarında düzenlenmesi, liglere ara verilmesine de sebep oldu. Ligler, turnuvanın peşinden daha sıkışık bir takvimde oynanacak.

Hatta Süper Lig’de de hafta içi maçları izleyeceğiz. Doğrusu futbolcuları Dünya Kupası dönüşü yoğun bir maç temposu bekliyor. Kaan Hoca’ya bakılırsa bu yoğun maç temposu, sakatlıkları da bununla beraber getirebilecek bir unsur: 

”Bilimsel çalışmalarla bir futbolcunun ne kadar dinlenmesi gerektiği, ne çoğunlukla maç oynaması gerektiği ilgili kabaca veriler mevcuttur. Fakat bu sık takvimde, bilhassa yıldız oyuncuların oldukça fazla maç kaçırmasının lüks bulunduğunu da göz önünde bulundurursak, bu veriler ışığında ilerlemek pek mümkün olmamaktadır. Bir sporcunun oyunda kalmış olduğu süre ile sakatlanma riski içinde doğru orantı vardır. Dinlenme aralıklarını maksimize ederek ve sporcunun ustalaşmış yaşamı benimsemesiyle sakatlıkların sıklığı azaltılabilir. Sakatlık riskini belirlemede, maçlarda almış olduğu süreler ve maç sıklığı en mühim kriterlerdir. Ek olarak sporcunun maç öncesi kas hacmi, elastikiyeti benzer biçimde parametreleri takip edilerek sakatlık riski açısından öngörülerde bulunulabilir. Sadece bu öngörülerde bulunabilmek için sporcuyu tanımak ve uzun soluklu takip gerektirmedir.”

Gürsoy, bu aşamada Chicago Bulls döneminde yaşamış olduğu tecrübeleri de şöyleki aktarıyor: 

”NBA’de antrenman programları, beslenme programları oldukça kişiselleştirilmiş şekilde uygulanmaktadır. Ek olarak sakatlık durumlarında bir sporcunun alabileceği optimal maç süresi tabip raporlarında belirtilmektedir. Rutin sürem öncesi ve sürem içi performans testleri ile takiplerine devam edilmektedir. Sonuçlar sıkı bir halde raporlanmakta ve çoğu zaman önerilerin dışına çıkılmamaktadır. Benzer süreçler devletimizde de güncel ve yaygın bir halde uygulanmaya çalışılıyor.”

Kupada savaşım eden futbolcuları konuştuk sadece turnuvada yer almayan futbolcular da var. Onlar da ligde tam biçim tutmuşken 45 günlük araya gidildi…

2019-20 sezonunda pandemi sebebiyle lige verilen aranın peşinden oyuncuların maçlara dönüşte biçim kaybı ya da sakatlık benzer biçimde mevzularda sorun çektiğini yeniden hatırlatalım. Doçent Tabip Gürsoy, bizlere 45 günlük aranın lige tekrardan hazırlanabilmek için fırsata çevrilebilecek kafi bir süre bulunduğunu söylüyor. Bu arayı tıpkı sürem öncesi yaz kampları benzer biçimde düşünebiliriz. Doğrusu doğru planlamayı ve antrenman programını tatbik eden takımlar avantajlı olacak, ötekiler ise sorun yaşayacak. Esasen devletimizde de pek oldukça Süper Lig ekibi bu dönem için hazırlık maçları organize etti. 

FIFA da Dünya Kupası’nda oluşabilecek tüm bu risklerin bilincinde, zira kulüplere ulusal takımlarında savaşım eden futbolcular için para ödüyor.

2012 senesinde alınan bir kararda FIFA (Federation Internationale de Football Association), kulüplerin ulusal takımlara gönderilmiş olduğu futbolcuların sakatlanma riskine rağmen Kulüpleri Koruma Programı’nı oluşturmuştu. 2022 Dünya Kupası öncesinde de FIFA tarafınca meydana getirilen açıklamada Dünya Kupası’nda oynayan futbolcuların, burada geçirdiği her gün için kulüplere 10 bin dolar ödeneceği açıklandı. Doğal ki bu uygulamanın bir tek Katar’daki turnuvaya hususi olmadığını da hatırlatalım. 

Finalde sözü Kaan Hoca’ya bırakalım. Sporcu sağlığında uzman bir doktorun bakış açısından Dünya Kupası’nın kasım ve aralık ayında liglere ara verilerek Katar’da düzenlemesi doğru bir karar mıydı?

”Maçların belirli derecelerin üstünde oynanmasının sporcu üstünde negatif tesirleri olsa da, doğru antrenman programı ile tesir en aza indirilebilir. Bu şekilde büyük organizasyonlarda sporcular için kafi fizyolojik ortamı sağlamak açısından kafi teknolojik donanıma haizdir. Avustralya Açık, ABD Açık benzer biçimde 40-45 dereceyi kabul eden ve bir maçın 3 saat sürebildiği daha yıpratıcı koşullarda bile sporcular mesele yaşamadan oynayabilmektedir. Burada kilit rol oynayan nokta, sporcunun fizyolojik olarak hazır olması ve koşullara uygun antrenman programı oluşturulması.”

Katar’da düzenlenen 2022 Dünya Kupası’nın sporcu sağlığını nasıl etkileyebileceği konusunu masaya yatırdık.

Evet, bilim artık sporcu sağlığı mevzusunda oldukça mühim bir noktada. Ve liglere ara verilen, peşinden da maç temposunun yükseleceği bu zamanda antrenman programlarının titizlikle planlaması ve uygulanması gerekiyor. Değişik bir açıdan baktığımız vakit da, organizasyonun bu zamanda düzenlemesinin sporcu sağlığı açısından bir risk oluşturabileceği açık. Zira her futbolcu ya da kulüp bu seviyeleri kaldırabilecek durumda değil.

Aslına bakarsak günümüz futbolunu bana bakılırsa en iyi özetleyen ve kullanmayı oldukça sevdiğim cümle şu: ‘Eskiden arsada olan futbol, şimdi borsada’. Endüstrileşen futbol, futbolcuları daha oldukça maç oynamaya itiyor. Bunun arkasında da futbol piyasasındaki ekonomik beklentiler ve futbol paydaşlarının görüntü hırsları yatıyor. Bugün ele aldığımız mevzu Katar’daki turnuvanın negatif yönlerinden bir tek biri. Peki sizce bu dev organizasyonun bir futbol kültürüne bile haiz bulunduğunu pek söyleyemeyeceğimiz Katar’da gerçekleşmesi ya da gerçekleşmesi için yapılanlar ne kadar doğru, karar sizin. Sadece karar vermeden ilkin bu içeriklerimize de göz atmanızı tavsiye ederim: 

Spor ve bilimin buluşmuş olduğu değişik bir içerikte tekrardan görüşmek suretiyle. 

Spor temalı öteki içerik ve röportajlarımıza da göz atmayı ihmal etmeyin.