[ad_1]
Genel olarak Ramazan ayında davulcuların ritme uygun olarak söyledikleri kafiyeli sözler olarak bildiğimiz engel, aslen Türk edebiyatı sözlü kültür geleneğinin en mühim anlatı türlerinden bir tanesidir. Gelin engel nedir, özellikleri nedir birazcık daha yakından bakalım ve engel türleri üstünden bazı engel örneklerini görelim.
Tüm İslam dünyası için son aşama mühim bir ay olan Ramazan ayının dini öneminin yanında gelen bir de kültürel yapısı vardır. Bazıları ile yalnızca Türk – İslam kültüründe karşılaştığımız Ramazan gelenekleri içinde şüphesiz davulcuların ve söyledikleri manilerin yeri bir başkadır. Aslen engel, Ramazan davulcularının ritme uygun olarak söyledikleri kafiyeli sözlerden oldukça daha fazlasıdır.
Maalesef bir çok vakit yalnızca Ramazan ayında hatırladığımız engel, aslen Türk edebiyatı sözlü kültür geleneğinin en mühim anlatı türlerinden bir tanesidir. Ülkemizin hangi noktasına giderseniz gidin, o yöreye özgü benzersiz manilerle karşılaşmanız mümkün. Bu açıdan baktığımız vakit engel, bizim kültürümüzün ayrılmaz bir parçasıdır. Gelin engel nedir birazcık daha yakından bakalım ve engel türleri üstünden bazı engel örneklerini görelim.
Engel nedir: Türleri, özellikleri ve örnekleri:
Engel nedir?
Başta aşk olmak suretiyle pek oldukça değişik mevzu hakkında söylenebilen engel, halk edebiyatı türünün en ufak nazım biçimidir. Arapça kökenli olan engel kelimesinin Türkçedeki karşılığı ikili beyit anlamına gelen koşadır. Manilerin bir çok 7 hecelidir ve 4 mısradan oluşur sadece değişik biçimleri de vardır. a, a, b, a şeklinde kafiyelenir.
Engel özellikleri nedir?
- Maninin divan edebiyatındaki karşılığı tuyuğdur.
- Manilerin bir çok 7 heceli 4 mısradan oluşur.
- 5 mısradan oluşan ve 5, 8, 10, 14 heceye haiz maniler de vardır.
- Manilerin kafiye biçimi şu şekildedir;
- Birinci, ikinci ve dördüncü mısra aynı kafiyeye sahipken üçüncü mısrada benzer bir kafiye aranmaz.
- Birinci ve ikinci mısra anlam olarak birbirine bağlıdır sadece maninin aslolan anlamını üçüncü ve dördüncü mısralar verir.
- Maniler bir çok vakit aşk konuludur sadece herhangi bir sınırlama olmadığı için pek oldukça değişik mevzuda söylenmiş maniler ile karşılaşmak mümkündür.
Türk edebiyatı sözlü kültür geleneğinin en mühim anlatı türlerinden bir tanesi olan maninin öne çıkan özellikleri genel olarak bu şekildedir. Maniler bir çok vakit halkın bir araya gelmiş olduğu kutlama ya da yas törenlerinde doğaçlama olarak ortaya çıkmaktadır. Geçmişten gelen sayısız engel olduğu benzer biçimde bugün de yeni maniler yazılabilir.
Dört mısradan oluşan manilerin anlamı mevzusunda birazcık mesele yaşanabilir zira ilk iki satırı genele uysa da uymasa da kendi içinde değerlendirmek gerekir. Son iki mısra ise maninin tam olarak anlamını verir. Değişik bir açıdan bakmak gerekirse ilk iki mısranın son mısrayı güçlendirmek için söylendiği ve üçüncü mısranın aslen mevzuyu yönlendiren aslolan güç bulunduğunu söylemek mümkün.
Engel türleri ve özellikleri:
- Düz engel
- Kesik engel
- Yedekli engel
- Ayaklı engel
- Deyiş
- Kirpikli engel
- Kıstaklı engel
Düz engel:
Tam engel olarak da adlandırılan düz engel, 7’li hece ölçüsü ile söylenen 4 mısradan oluşur. En yaygın görülen engel türlerinden olan düz maninin kafiyeleri cinassızdır. a, a, b, a şeklinde oldukça tanıdık bir kafiye biçimi vardır.
Kesik engel:
Cinaslı engel olarak da anılan kesikli maninin ilk mısrası 7 heceden azdır ve bir çok vakit anlamsızdır zira ilk mısranın tek amacı kafiye hazırlamaktır. Hayrat olarak da adlandırılan kesikli engel eğer bir meydanda söyleniyor ve ‘aman aman’ şeklinde başlıyorsa İstanbul manisi olarak anılır.
Yedekli engel:
Artık engel olarak da adlandırılan yedekli engel, düz maninin sonuna iki mısra daha eklenmesiyle söylenir. Cinaslı kafiyenin kullanılmadığı yedekli maninin ilk mısrası da anlamlıdır. Düz maninin sonuna iki mısra daha ilave edildikten sonra yedekli engel söylenmesinin amacı, anlatımı tamamlamak ya da güçlendirmektir.
Ayaklı engel:
Doldurmalı kesik engel olarak da adlandırılan ayaklı engel, bir kesikli maninin ilk mısrasının doldurulması ile söylenir. Kesikli maninin 7 heceden azca olan ilk mısrasının genel hece ölçüsüne uygun olarak doldurulması ile ortaya ayaklı engel çıkar diyebiliriz.
Deyiş:
İki kişinin karşılıklı olarak atışma şeklinde söylediği manilere deyiş denmektedir. Genel olarak sual yanıt şeklinde ilerler. Deyiş söyleyenler bu gösteriyi keyifli ve keyifli bir halde yürütebilecekleri benzer biçimde karşı tarafı, birbirlerini ya da bambaşka bir mevzuyu sert şekilde de eleştirebilirler.
Kirpikli engel:
Kesik manilerde cinaslı kafiye kullanılmadığını söylemiştik. Eğer bir kesikli manide cinaslı kafiye kullanılmışsa artık o kirpikli engel olarak anılır. Kirpikli engel, cinaslı engel olarak da adlandırılabilir.
Kıstaklı engel:
Kıstaklı engel, yazılış özellikleri bakımından düz engel ile birebir aynıdır. Sadece söyleniş şekli farklıdır. Kıstaklı engel saz, kopuz ya da davul benzer biçimde bir enstrüman ile çalınan ritim üstüne söylenir. İran Türkleri ve Türkistan bölgesinde kıstaklı engel söylemek son aşama yaygındır.
Engel örnekleri:
Düz engel;
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Ölüm Tanrı’ın emri
Ayrılık olmasaydı
Kaşların ok dedikçe
Kirpiğin oldukça dedikçe
Pek mi gönlün büyüdü
Sen benzer biçimde yok dedikçe
Kesik engel;
Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan oldukça gülen azca
Boğaza
Derdim çıktı boğaza
Moskof gözün oyarım
Yan bakarsan boğaza
Bağ bana
Bahçe bana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli bağ bana
Karaca
Aldım aşkın tüfeğin
Vurdum bir kaç karaca
Dünyada bir yâr sevdim
Kaşı gözü karaca
Yedekli engel;
Ağlarım çağlar benzer biçimde
Derdim var dağlar benzer biçimde
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar benzer biçimde
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar benzer biçimde
Derdim var beller benzer biçimde
Söylemem eller benzer biçimde
Kalbimin hüznü var
Yıkılmış eller benzer biçimde
Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller benzer biçimde
Ayaklı engel;
Ah o beni o beni
Kahkül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni
Deyiş;
Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
İnci mercan saçarım
Dünya deniz olunca
Ben kuş olup kaçarım
Adilem sen naçarsın
La’l ü gevher saçarsın
Ben bir şahin olunca
Yavrum nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
La’l ü gevher saçarım
Sen bir şahin olunca
Ben bölgelere kaçarım
Adilem sen naçarsın
La’lü gevher saçarsın
Ben azrail olunca
Kuzum nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
La’l ü gevher saçarım
Sen azrail olunca
Ben cennete kaçarım
Türk edebiyatı sözlü kültür geleneğinin en mühim anlatı türlerinden bir tanesi olan engel nedir, türleri nedir benzer biçimde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve en yaygın engel örneklerinden bazılarına yer verdik. Engel ile alakalı düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
$(function(){
//facebook window.fbAsyncInit = function() FB.init( appId : '1037724072951294', xfbml : true, version : 'v2.5' ); ;
(function(d, s, id) var js, fjs = d.getElementsByTagName(s)[0]; if (d.getElementById(id)) return; js = d.createElement(s); js.id = id; js.src = "https://connect.facebook.net/tr_TR/sdk.js"; fjs.parentNode.insertBefore(js, fjs); (document, 'script', 'facebook-jssdk'));
$('body').on( click: function() // facebook save button ajax FB.XFBML.parse();
, '.facebook-save');
// share scroll if ($('.content-sticky').length > 0) { if ($(window).width() >= 768) { $(window).on('scroll', function () { var scrollTop = $(this).scrollTop(); $('article').each(function () if (scrollTop >= ($(this).find('.content-body').offset().top - 76)) $(this).find('.content-sticky').addClass('sticky'); if (scrollTop >= ($(this).find('.content-body').offset().top + $(this).find('.content-body').height() - ($(this).find('.content-sticky').height() + 92))) $(this).find('.content-sticky').removeClass('sticky'); $(this).find('.content-sticky').css('bottom': '0px', 'top': 'auto'); else $(this).find('.content-sticky').addClass('sticky').css( 'bottom': 'initial', 'top': '76px' );
else $(this).find('.content-sticky').removeClass('sticky').css('bottom': 'auto', 'top': '0');
); }); } }
// share click $('body').on({ click: function (){ var $this = $(this), dataShareType = $this.attr('data-share-type'), dataType = $this.attr('data-type'), dataId = $this.attr('data-id'), dataPostUrl = $this.attr('data-post-url'), dataTitle = $this.attr('data-title'), dataSef = $this.attr('data-sef');
switch(dataShareType) case 'facebook': FB.ui( method: 'share', href: dataSef, , function(response) if (response && !response.error_message) updateHit();
);
break;
case 'twitter': shareWindow('http://bc.vc/347874/https://twitter.com/intent/tweet?via=webtekno&text="+encodeURIComponent(dataTitle) + " %E2%96%B6 ' + encodeURIComponent(dataSef)); updateHit(); break;
case 'gplus': shareWindow('https://plus.google.com/share?url=" + encodeURIComponent(dataSef)); updateHit(); break;
case "mail': window.location.href="https://www.webtekno.com/mailto:?subject=" + encodeURIComponent(dataTitle) +'&body='+ encodeURIComponent(dataSef); //updateHit(); break;
case 'whatsapp': window.location.href="whatsapp://send?text=" + encodeURIComponent(dataTitle) +' %E2%96%B6 '+ encodeURIComponent(dataSef); updateHit(); break;
function shareWindow (url) window.open(url, "_blank", "toolbar=yes, scrollbars=yes, resizable=yes, top=500, left=500, width=400, height=400");
function updateHit () { $.ajax({ type: "POST", url: dataPostUrl, data: contentId: dataId, contentType: dataType, shareType: dataShareType, success: function(data)
if ($('.video-showcase').length > 0) var $container = $('.video-showcase'); else if ($('article[data-id="' + dataId + '"]').length > 0) var $container = $('article[data-id="' + dataId + '"]'); else if ($('.wt-share-item[data-id="' + dataId + '"]').length > 0) var $container = $('.wt-share-item[data-id="' + dataId + '"]'); else $container = null;
//var $container = dataType == 'video' ? $('.video-showcase') : $('article[data-id="' + dataId + '"]');
if ( $container != null && $container.length > 0 ) dataShareType == 'twitter')) if ($badged.hasClass('is-visible')) //$badged.html(data); else //$badged.addClass('is-visible').html(data);
}); } } }, '.wt-share-button') });
[ad_2]