Menkul kıymet gelirlerinin beyanında son günler

Menkul kıymetler için gelirin hesaplanması, bildiri verilmesi, verginin ödenmesi şeklinde tüm işlemler, geliri elde eden kişilerin sorumluluğunda bulunuyor. 2021 yılındaki bu tür gelirler için gelir vergisi beyannamesinin mart ayının sonuna kadar verilmesi gerekiyor.

Başta borsa ve tahvil kazançları olmak suretiyle menkul kıymet gelirlerinin birçoğu aslen kaynakta kesinti (stopaj) yöntemiyle vergilendiriliyor. Vergi kesintisi, işlemlere aracılık eden banka yada aracı kurumlar tarafınca yapıldığı için yatırımcılar ek olarak bildiri vermiyorlar.

Fakat gene de bazı menkul kıymet gelirleri için beyan uygulaması hâlâ devam ediyor. Buna, temettüler ile Eurobond’lar ve yabancı menkul kıymetlerden elde edilmiş gelirleri örnek olarak gösterebiliriz.

Bu tür işlemlerde; gelirin hesaplanması, bildiri verilmesi, verginin ödenmesi şeklinde tüm işlemler, geliri elde eden kişilerin sorumluluğunda. 2021 yılındaki bu tür gelirler için gelir vergisi beyannamesinin mart ayının sonuna kadar verilmesi gerekiyor. Aşağıda, bireysel yatırımcıların 2021 senesinde elde ettikleri gelirlerin vergilendirme esasları yer ediniyor.

Tabloyu görmek için görsele  tıklayın.

BORSA KAZANÇLARI

Bireysel yatırımcıların, Borsa İstanbul’da (BİST) yaptıkları hisse senedi işlemlerinden oluşan kâr yada zarar, işleme aracılık eden banka yada aracı kurum tarafınca hesaplanıyor. Üçer aylık olarak belirlenen kazançlar üstünden stopaj (vergi kesintisi) yapma yükümlülüğü de bu kurumlara ilişik.

Stopajın oranı menkul kıymet yatırım ortaklığı (MKYO) hisse senedi kazançlarında yüzde 10 (bir yıldan fazla elde tutulanlardan stopaj yapılmıyor), öteki hisse senetlerinde ise yüzde 0 olarak uygulanıyor.

Stopaj oranı ister yüzde 10, isterse de yüzde 0 olsun, BİST’te meydana gelen hisse senedi işlemlerinden sağlanan kazançlar, tutarı ne olursa olsun ek olarak beyan edilmiyor.

TEMETTÜ

Borsada yada borsa dışındaki firmalar tarafınca gerçek şahıs ortaklara dağıtılan kâr payları (temettü) üstünden yüzde 15 oranında vergi kesintisi (stopaj) yapılıyordu. 22 Aralık 2021 tarihinden itibaren bu stopajın oranı 10’a indirildi. Kaynakta kesilen bu vergi ile iş bitmiyor. Bazı hallerde temettü gelirleri için gelir vergisi beyannamesi verilmesi de söz mevzusu olabiliyor.

Alınan temettü gelirinin brüt tutarının yarısı gelir vergisinden kural dışı. Kalan yarısının 53 bin liradan fazla olması durumunda, kural dışı sonrası kalan tutarın gelir vergisi beyannamesinde “Menkul ana para iradı” olarak beyan edilmesi mecburi.

Şu demek oluyor ki 2021 senesinde brüt 106 bin liradan fazla temettü geliri elde eden bir yatırımcının bu gelirini beyan etmesi gerekiyor. Beyannamede hesaplanan gelir vergisinden, temettüyü dağıtan kurum tarafınca meydana getirilen vergi kesintisinin tamamı düşülebiliyor.

TAHVİL VE BONO

Bireysel yatırımcıların, devlet tahvili ve gömü bonolarından elde ettikleri faiz ve alım satım kazançları üstünden, banka yada aracı kurum tarafınca yüzde 10 oranında vergi kesintisi yapılıyor.

Sadece 22.12.2021-31.12.2022 içinde iktisap edilen gömü bonosu ve devlet tahvilleri ile altına dayalı devlet iç borçlanma senetlerinden elde edilmiş gelirler için stopaj oranı yüzde 0 (sıfır) olarak uygulanıyor. Kaynakta kesilen vergi ister 0 isterse yüzde 10 olsun bu gelirler için gelir vergisi beyannamesi verilmiyor.

EUROBOND FAİZİ

Eurobond’lar Türk Hazinesi tarafınca, döviz cinsinden, yurtdışı piyasalarda ihraç edilen tahviller. Bu menkul kıymetlerden elde edilmiş gelirler üstünden vergi kesintisi yapılmıyor. Bu yüzden bazı durumlarda gelirin beyan edilmesi gerekiyor.

Döviz cinsinden kupon faizinin TL karşılığı, kupon tarihindeki Merkez Bankası döviz alış kuru kullanılarak hesaplanıyor. Bu meblağ, 2021 yılı için geçerli olan 53 bin TL’lik beyan sınırının altında ise bildiri vermeye gerek yok.

Sınırı aşması durumunda ise tamamının gelir vergisi beyannamesinin “menkul ana para iradı” satırına yazılmak suretiyle beyan edilmesi ve hesaplanan verginin ödenmesi gerekiyor. Eurobond’ların 2021 senesinde satılması durumunda ise kazanç; tahvilin satış tarihindeki TL karşılığından, alış tarihindeki TL karşılığının çıkarılması şeklinde hesaplanıyor.

Bu hesaplama yapılırken maliyet bedelinin endekslenmesi de mümkün. Sadece 2006 ve sonrasında ihraç edilen eurobond’ların endekslemeye doğal olarak tutulabilmesi için Yİ-ÜFE (Yurt içi üretici fiyat endeksi) farkının yüzde 10’dan fazla olması gerektiği unutulmamalı.

YATIRIM FONLARI

Portföyünün minimum yüzde 80’i hisse senedinden oluşan fonlarda (hisse senedi yoğun fon) yüzde 0 oranında stopaj yapılıyor. Bir yıldan daha çok süreyle elde tutulan ve hisse oranı 51’den fazla olan fon gelirlerinden ise asla stopaj yapılmıyor.

Ek olarak 23 Aralık 2020-31 Mart 2022 tarihleri içinde alınan (değişken, karma, eurobond, dış borçlanma, yabancı, özgür fonlar ile unvanında döviz ifadesi geçen yatırım fonları hariç) yatırım fonlarından elde edilmiş gelirler için stopaj oranı yüzde 0 olarak uygulanıyor.

Yukarıdakiler dışındaki menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilmiş gelirler üstünden yüzde 10 oranında vergi kesiliyor. İster stopaj yapılsın isterse yapılmasın, yerli yatırım fonu gelirleri ek olarak beyan edilmiyor.

FAİZ VE REPO

2021 senesinde, repo gelirleri üstünden yüzde 15, mevduat faizleri ile katılım bankalarınca katılma hesaplarına ödenen kâr payları üstünden ise vadeye ve döviz cinsine bakılırsa değişen oranlarda stopaj yapılıyor. TL mevduatı ve katılma hesaplarını cazip kılmak için geçici olarak stopaj oranları düşürüldü.

Bu kapsamda 2021 senesinde TL mevduat ve katılma hesaplarından sağlanan faizler vadesine bakılırsa yüzde 5, yüzde 3 ve yüzde 0 oranında stopaja doğal olarak tutuldu. Bir uzatma eğer olmazsa 1 Nisan 2022’den itibaren eski stopaj oranları (yüzde 15, 12 ve 10) geçerli olacak.

YURTDIŞI FAİZ

Yurtdışı bankalardan yada Türkiye’deki bankaların yurt-dışındaki şubelerinden elde edilmiş faiz gelirleri üstünden vergi kesintisi yapılmadığından, 2021 senesinde 2 bin 800 TL’yi aşan faiz gelirlerinin tamamının gelir vergisi beyannamesinin “menkul ana para iradı” satırına yazılmak suretiyle beyan edilmesi gerekiyor.

BEYAN VE ÖDEME

2021 yılına ilişkin gelir vergisi beyannamelerinin 31 Mart Perşembe gününe kadar verilmesi gerekiyor. Bildiri vergi dairesine elden verilebileceği şeklinde Gelir İdaresi Başkanlığının web sitesinde (www.gib.gov.tr) yer edinen “Hazır Beyan Sistemi”ni kullanarak asla vergi dairesine gitmeden de verilebiliyor. İlk kere menkul kıymet gelirlerini beyan edecek olanlar da bu sistemden yararlanabilirler.

Beyannamede gösterilen gelir vergisinin yarısı ile damga vergisinin tamamı 31 Mart’a, gelir vergisinin öteki yarısı ise 1 Ağustos’a (31 Temmuz hafta sonuna geldiği için) kadar ödenebilir.

Menkul kıymet gelirlerinin vergilendirme esasları aşağıdaki tabloda özet olarak yer ediniyor: