Müsilaj nedir? Niçin olur? Müsilaj dosyası

Marmara kıyılarını kaplayan ve halk içinde “deniz salyası” ya da “kaykay” olarak da malum “müsilaj”, son günlerde su yüzeyinde azalmasına rağmen suyun altındaki canlılar için tehdit olmaya devam ediyor. Bandırma Koyunculuk Araştırma Enstitüsü Su Ürünleri Kısmı tarafınca hazırlanan projeyle, Marmara Denizi’nde son dönemde birçok bölgede yayılan müsilajın (deniz salyası) tesirleri inceleniyor. Peki, müsilaj nedir? Niçin olur? Müsilajla ilgili haberleri derleyerek yakından bakalım…

Bilim adamları müsilaj oluşumunun Marmara Denizi’ne etkilerini araştırıyor

Bandırma Koyunculuk Araştırma Enstitüsü Müdürü Erdinç Veske koordinesinde yürütülen ve 5 yıl sürmesi planlanan proje hakkında AA muhabirine açıklamalarda bulunan Su Ürünleri Bölüm Başkanı Alpaslan Kara, müsilajın pek oldukca zincirleme etkiden meydana geldiğini söylemiş oldu.

Üniversitelerden alanlarında uzmanlaşmış bilim insanlarıyla çalıştıklarını belirten Kara, “İstanbul Üniversitesinden oldukca kıymetli hocamız Doç. Dr. Ahsen Yüksek ve Doç. Dr. Nazlı Demirel ile Ankara Üniversitesinden Prof. Dr. Hijran Yavuzcan projemizde etkin bir halde vazife yapmakta. Hem verilerin elde edilmesi hem de değerlendirilmesinde birlikte çalışıyoruz.” dedi.

Kara, “Müsilajın minimumda kalması için neler yapmalıyız? Ne benzer biçimde önlemler almalıyız?” sorularına yanıt bulmayı, tavsiyeler ortaya koymayı amaçladıklarını söyledi.

MÜSİLAJ NEDEN ORTAYA ÇIKTI?

Müsilajın ortaya çıkmasında ekosistemde yaşayan canlıların dengesinin bozulmasından endüstri ve evsel atıklara kadar çevreyi etkileyen pek oldukca dinamik bulunduğunu dile getiren Kara, bu mevzuda tüm paydaşlarla önleyici tedbirler alınması icap ettiğini beyan etti.

Erken uyarı sistemi oluşturmayı hedefliyorlar

Projede ilk amaçlarının müsilaja neden olan etkilerin net olarak belirlenmesi bulunduğunu kaydeden Kara, şöyleki konuştu:

“Erdek Körfezi oldukca önemlidir şundan dolayı Erdek Körfezi, Marmara Denizi’nin akciğerleridir. Oksijen seviyesinin en yüksek olduğu Marmara Denizi’nde balıkların en oldukca üremek için tercih etmiş olduğu bir bölgedir. 2019 senesinde yaptığımız bir çalışmada müsilajın geleceğini gördük, ne yazık ki tahminlerimiz de doğru çıktı ve bu durumlara geldik. Proje sonunda inşallah müsilaja sebep olan tüm tesirleri ortaya koyup, uzun solukta geliştirebilirsek bir erken uyarı sistemiyle sebep olan tüm tesirleri iyileştirip müsilaj oluşumunu tekrar görmeyiz. Daha iyi, daha sıhhatli bir Marmara ekosistemi için elde edeceğimiz neticeleri ve önerileri uygulamaya koyup inşallah Marmara Denizi’nin oldukca daha iyi bir hale gelmesini sağlayabiliriz.”

16 MAYIS 2021 – MÜSİLAJ SUYUN ALTINDA VARLIĞINI SÜRDÜRÜYOR

Anadolu Ajansı, 16 Mayıs 2021’de Marmara Denizi müsilajın su altında iyi mi bir tehdit bulunduğunu  görüntülemişti. Anadolu Ajansı fotomuhabiri Şebnem Coşkun, Su Altı Fotoğrafçıları ve Filmcileri Derneği Başkanı Ateş Evirgen, dalgıçlar Serco Ekşiyan ile Murat İnan, Büyükada açıklarında Eşkinataşı mevkisinde 30 metreye dalmıştı.

Dalgıçlar, görüş mesafesinin suyun altında 1 metreye düşmüş olduğu dalışta, müsilajın deniz yıldızı, yengeç, midye ve öteki deniz canlılarının üzerini adeta bir sis tabakası benzer biçimde iyi mi kapladığını kameralarıyla kaydetti.

Marmara Denizi’nde 2007 senesinde da yoğun şekilde su üstünde gözlemlenen müsilaj, “fitoplankton” olarak adlandırılan tek hücreli bitkisel mikroorganizmaların denizde aşırı şekilde artmasından kaynaklanıyor. Isı ve ışık benzer biçimde uygun ortamı kabul eden bu tek hücreli mikroorganizmalar, evsel atıklardan meydana gelen deniz kirliliğini de fırsat bilerek çoğalıyor.

“Müsilaj kirli ortamı seviyor”

Büyükada sakinlerinden dalgıç Serco Ekşiyan, AA muhabirine, uzun senelerdir dalış yaptığını ve müsilajı ilk kez 2006’da görüntülediğini, müsilajın hangi metrede başlayıp, hangi metrede bittiğini gözlemlemeye çalıştığını söyledi.

Müsilajın periyodunun ekim-kasım-nisan arası bulunduğunu aktaran Ekşiyan, 2007, 2008 yıllarında da azca oranda görüldüğünü, bu seneki kadar asla yoğun olmadığını söylemiş oldu.

Deniz suyunun eskisi kadar soğumadığını gözlemlediğini, bunun da müsilajın artmasında bir etken bulunduğunu belirten Ekşiyan, “Bilim adamları aslına bakarsanız son 20 senedir küresel iklim değişikliğini söylüyor. Marmara’nın çevresinde 7 tane il var, averaj 25 milyon insanoğlunun yaşamış olduğu söyleniyor. Arıtmanın ne kadar bulunduğunu bilmiyorum fakat müsilaj kirli ortamı seviyor ve canlanıyor.” diye konuştu.

Müsilajın en oldukca 28-30 metre aralığında yoğun olarak gözlendiğini ifade eden Ekşiyan, “Periyodik şekilde takip ediyoruz. Dipte Akdeniz suyu var müsilaj oraya pek inmiyor fakat 25 metreler karşınızdakini göremeyecek kadar yoğun.” dedi.

Dalış yapmış olduğu bölgelerde balık ölümüne rastlamadığını sadece yere bağımlı canlıların üstünde gözlemlediğini aktaran Ekşiyan, “Bizim elimizle temizlememizle o mercanlar temizlenmez, bir saat sonrasında gene çöker. Müsilaj mercanların olsun öteki canlıların olsun, nefes ve besin almasını etkileyebilir. Mercanları gördüğümde hepsi kapalıydı, kendini korumaya almıştı. Ne kadar aç kalabilecek, ne kadar havasız alabilecek? Bunu ileriki zamanlarda göreceğiz. Arıtmanın bu duruma yararlı olacağını düşünüyorum. Su yüzeyinde gördükleriniz ölüleriydi, denizin dibi devam etmekte.” değerlendirmesini yapmış oldu.

11 MAYIS 2021- MÜSİLAJ BALIKLARI NASIL ETKİLİYOR?

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yeşim Büyükateş, Marmara Denizi‘nde görülen müsilajın (deniz salyası), balıkların beslenme, üreme ve göçlerini negatif etkilediğini söylemişti.

Su Ürünleri Temel Bilimleri Kısmı Deniz Biyolojisi Ana Bilim Branşında görevli Büyükateş, AA muhabirine, müsilajın biyolojik, kimyasal, fizyolojik şartlar uygun olduğunda çeşitli denizel organizmaların çoğalması sonucu naturel olarak ortaya çıktığını söyledi.

MÜSİLAJIN YAPISI NASIL?

Belirli iklimsel ve trofik (gıda ağı) koşullar altında çeşitli denizel organizmaların ürettiği organik maddenin düzensiz biriktiğini belirten Büyükateş, “silisli sert kabukları olan ve fosilleri, kalınca yer katmanları oluşturan bir algler familyası” olarak tanımlanan diyatomenin sayısının artmasının müsilaj oluşturduğunu altını çizdi.

Büyükateş, “Bunlar (diyatome) su kolonunda askı halde kurdele şeklinde yapılar olarak karşımıza çıkar. Başlangıçta belirli bir bölgede biriktikten sonrasında yayılmaya başlayıp sonunda su yüzeyinin geniş bir bölümünü kaplar. Denizel mikroskobik bitkiler olarak bildiğimiz fitoplankton, bunlarla beslenen hayvansal organizmalar olan zooplankton, bu tarz şeyleri ayrıştıran bakteriler ve çürümüş parçacıklar müsilaj ile birleşip bir organik çorba oluşturur.” dedi.

“Marmara Denizi’nde ilk olarak 1994’te meydana gelmiştir”

Son günlerde müsilajın Marmara Denizi’nin büyük bölümünde bilhassa Çanakkale Boğazı ve Tekirdağ sahillerinde gözlendiğini hatırlatan Büyükateş, bu durumla bölgede daha ilkin de karşılaşıldığını aktardı.

Müsilaj görülmesine dair ilk bilgilerin Adriyatik Denizi’nde 1729 senesinde kayıtlara geçmiş olduğu bilgisini veren Büyükateş, “1980’lerin sonundan bu yana bilhassa yaz aylarına kadar gözlemlenmiştir. Vatanımızda Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi’nde ilk olarak 1994’te meydana gelmiştir. Dolayısıyla yeni bir vaka değil. Bilhassa Çanakkale Boğazı ve Marmara’da 2007-2008 döneminde de oldukça yoğun bir halde gördük ve süreç de oldukça uzundu.” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Büyükateş, bilhassa durgun hava şartlarında ve rüzgarın azca olduğu durumlarda bu olayın yoğun gözlendiğini altını çizdi.

Deniz suyu sıcaklığının yükselmesi, ilkbaharın gelmesiyle güneş ışığı açısının artması ve gündüz süresinin uzamasından dolayı fitoplanktonik organizmalarda fotosentetik aktivitenin çoğaldığını, sistemde gıda elementleri azca olunca da bu jelimsi, yapışkan maddenin ortaya çıktığını aktaran Büyükateş, bunun yalnız ekolojik değil ekonomik ve toplumsal etkilerinin bulunduğunu dile getirdi.

MÜSİLAJ NEDİR? NEDEN OLUR?

Peki, müsilaj nedir? Müsilaj balıkçılığı iyi mi etkiliyor? ‘Müsilaj’, balıkçıların “deniz salyası” ya da “kaykay” olarak bilmiş olduğu jelimsi bir madde. Müsilaj özetle biyolojik ve kimyasal birçok koşulun bir araya gelmesiyle oluşan, fitoplankton olarak adlandırılan bitkisel canlıların aşırı çoğalması, deniz sıcaklığının yükselmesi ve buna bağlı olarak bakteriyel aktivitelerin artmasıyla oluşan jelimsi, yapışkan bir yapı. İstanbul Üniversitesi (İÜ) Su Bilimleri Fakültesi Balıkçılık ve Su Ürünleri İşleme Teknolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdes Mutluluk Karakulak 2020 senesinde AA’ya yapmış olduğu açıklamada müsilaj vakasının, “fitoplankton” olarak isimlendirilen tek hücreli bitkisel mikroorganizmaların aşırı şekilde artması sonucunda denizlerde oksijenin azalması bulunduğunu aktarmıştı.

Müsilajla ilgili son 2 yılda uzmanların yapmış olduğu bazı açıklamalar şöyleki:

Çanakkale Ondokuz Mayıs Üniversitesi (ÇOMÜ) Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi Temel Bilimler Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yeşim Büyükateş: Büyükteş 17 Mart’ta yapmış olduğu yapmış olduğu açıklamada müsilajın biyolojik, kimyasal ve fizyolojik şartlar uygun olduğunda orta çıktığını belirtmişti. Prof. Dr. Büyükateş, şunları söylemişti:

“Bilhassa durgun hava şartlarında ve rüzgarın azca olduğu durumlarda görüyoruz. Denizdeki sistemde bitkisel organizmaları fitoplanktonik organizmalar deniz suyu sıcaklığının yüksek olması, ilkbaharın gelmesiyle ve güneş ışığının da açı olarak dik gelmesi hem de günün uzun olması fotosentetik aktiviteyi organizmalarda artırıyor. Bu çoğalmalarına sebep oluyor. Organizmalar çeşitli şekillerde strese girdiklerinde ya da gıda elementleri sistemde azca olduğunda çeşitli organik maddeler salgılıyor. Birleşmesiyle de bu jelimsi, yapışkan oluşumlar meydana geliyor. Bunlar, balıkçıların ağlarını negatif etkiliyor. Balıkçı ağlarının gözlerini kapatıyor. Teknelerin pompalarına, filtrelerine zarar verdiğini görüyoruz.”

MÜSİLAJ BALIKÇILARI NASIL ETKİLİYOR? MÜSİLAJ NASIL OLUŞUR?

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Sarı: Prof. Dr. Sarı şubat ayında yapmış olduğu açıklamada ise Marmara Denizi’nde gıda elementlerinin aşırı çoğalması ve su sıcaklığının yükselmesinden meydana gelen “deniz salyası”nın ağlara yapışarak balıkçıları zor durumda bıraktığını söylemişti.

Prof. Dr. Sarı, şu değerlendirmeyi yapmış oldu:

“Geçmiş yıllara bakılırsa deniz suyu sıcaklığı yüksek. Bu zamanda denizin şiddetli fırtına ile karışması sonucu diplerde biriken azot fosforlar, gıda elementleri ışıklı bölgeye yüzeye çıktı. Bunun sonucunda, su sıcaklığı da uygun olduğundan ışıklı bölgede fotosentez hızlandı, müsilaj oluşturabilecek alg grupları birden çoğaldı. Onların hücre salgılarıyla bakteriler faaliyete geçti. Balıkçı ağına atıyor ağı çekmiş olduğu süre normalde ağırlık 5 tonken bu salyalarla ağların ağırlığı 10 ton oluyor. Bu yüzden balıkçılar barınaklarda bekliyor.”

HAVALARIN ISINMASI TETİKLEDİ

1900’lü yıllara kadar yalnız Adriyatik Denizinde görülmeye başlamış olan müsilaj oluşumunun son 20 senedir Ege ve Marmara Denizinde de görüldüğüne işaret eden İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Deniz ve İçsu Kaynakları Yönetimi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Meriç Albay, 18 Mart 2021’de NTV’ye yapmış olduğu açıklamada şunları söylemişti:

“Havaların ısınması müsilaj artışını tetikledi. Marmara Denizi benzer biçimde kapalı yerlerde su akışı oldukca kısıtlı olduğundan bu şekilde alanlarda müsilaj oluşumu daha kolay meydana geliyor ve denizdeki ekosisteme büyük zarar veriyor. Akıntı sistemleri, ısı, tuz oranı benzer biçimde birçok ayrı şart deniz salyası oluşumunda etkili oluyor.”

Müsilaj tehlikesinin oldukca uzun sürmeyeceğini düşündüğünü de belirten Albay, “Bu durum 3 ay kadar sürebilir. Eğer denize dışarıdan gelen organik madde yükü azaltılırsa doğal deniz salyası oluşumu da azalacaktır” ifadelerini kullandı.