Platon’un Mağara Alegorisi Nedir, Ne Anlatır?

Şüphesiz felsefe, insanoğlunun görmüş olduğu dünyadan oldukça daha fazlasını anlama çabasının bir sonucudur. İnsanlığın var olduğu günden beri filozoflar bazı düşünceler ortaya atmışlardır. Bu filozoflardan en bilineni Platon, en malum düşüncesi ise Platon’un mağara alegorisidir. Platon’un mağara alegorisi, felsefe ile ilginiz olmasa bile en azından bir kere duymuş olduğunuz benzetmelerle dolu bir hikayedir.

Platon’un mağara alegorisi nedir hepimiz biliyor olsa da, Platon’un mağara alegorisi bizlere ne konu alıyor bundan güvenilir olmayabilirsiniz. Şundan dolayı felsefe yalnızca bilmeyi değil, anlamayı ve düşünmeyi de gerektirir. Antik çağlardan beri anlatılan ve günümüz dünyasını bile şekillendirmemize destek olan Platon’un mağara alegorisi nedir, bizlere ne konu alıyor gelin tüm detaylarıyla inceleyelim.

Platon’un mağara alegorisi nedir?

Platon’un Devlet isminde eserinin yedinci kitabında Sokrates tarafınca anlatılan Platon’un mağara alegorisinde bir mağaraya zincirlenmiş üç insandan bahsedilir. Bu insanoğlu yalnızca mağara duvarını ve birbirlerini görebilirler. Doğuştan beri hal böyle olunca olan üç insan, duvarda mağara girişinden yansıyan gölgeleri ve yankı icra eden sesleri duymaktadırlar. Kısaca gerçeklik, onlar için yalnızca gölgeler ve yankı seslerdir.

Derken bu insanlardan biri zincirini çözer ve kendini mağaranın dışına atar. Yoğun ışık yüzünden geçici körlük yaşadıktan sonrasında gözü alışarak aslen gördükleri şeylerin yalnızca birer gölgeden ve duydukları seslerin yalnızca yankılardan ibaret bulunduğunu anlamış olur. Bir akarsu kenarına gidince sudaki yansımasını ve gölgesini görmesi ise her şeyi anlamasını sağlar.

Büyük bir hevesle mağaraya dönerek bu durumu anlattığı vakit ise arkadaşları tarafınca deli olmakla suçlanır. Onları kurtarmak istediğinde zincirli iki insan onun şeklinde delirmek istemediklerini söyleyerek mağarada kalmayı sürdürürler. Hatta zincirlerinden kurtulmuş olana saldırmayı bile denerler. Ne kadar anlatırsa anlatsın zincire vurulmuş iki insan bu durumu anlayamaz ve hayatlarını orada sürmeye devam ederler.

Platon’un mağara alegorisindeki benzetmeler:

• Mağara: Cemiyet
• Mağarada zincirlenmiş insanoğlu: Toplumun parçası olan bireyler
• Zincir: Cemiyet içinde yaşayan insanları sınırlayan kurallar
• Geçici körlük: Yolunu yitirme, şaşkınlık hissi
• Mağara duvarına yansıyan gölgeler: Cemiyet tarafınca gerçek kabul edilenler
• Zinciri kıran insan: Felsefeci ya da sorgulayan insan

Platon’un mağara alegorisi bizlere ne konu alıyor?

İnsanlık, kalabalık gruplar halinde doğrusu cemiyet olarak yaşamaya başladığı günden beri belirli kurallar belirlemiş ve bu kurallar vakit içinde kimi zaman genişlemiş, kimi zaman daralmıştır. Değişik inançlara nazaran vahiy yöntemiyle yaratıcı tarafınca gönderilen emirler, toplumsal kurallara eklendikten sonra vakit içinde daha katı ya da daha rahat bir hale gelmiştir. Kısaca kurallar devamlı vardır.

Fert, toplumla uyum içinde yaşamak istiyorsa belirlenen kurallara uymalıdır. Kurallar çerçevesinde yaşayan fert için tüm gerçeklik, bu çerçeve içinde yaşananlardır. Kurallar çerçevesinin ve toplumun haricinde kalan şeyler ise bir çok vakit aslına bakarsanız rahatı yerinde olan ferdin ilgisini çekmez. Sadece kimi zaman istisnalar olabilir.

Bir halde toplumdan daha meraklı olan bireyler, cemiyet ve kuralları dışındaki yaşamı da öğrenmek isterler. Sadece içinde yaşadıkları ortamın dışına çıktıkları vakit bocalarlar. Sabırla yoluna devam eden fert, aslen içinde yaşamış olduğu toplumun ve kuralların yalnızca kendi gerçeklikleri bulunduğunu farkına varır. Aslına bakarsak gerçeklik, onlara öğretilenden oldukça daha farklıdır.

Normal olarak artık gerçeği öğrenmiş fert, toplumuna dönerek de aslen içinde yaşadıklarının gerçek olmadığını söyler. Kurallarına katı bir halde bağlı olan toplumlar gerçekleri reddeder ve gerçeği söyleyenin başına olmadık şeyler getirir. Kurallarına çok da fazla bağlı olmayan toplumlar ise gerçeği de göz önüne alarak bazı yeni kurallar getirebilirler. Sadece kurallar, devamlı var olacaktır.

Platon, Mağara Alegorisi ile aslen ne anlatmak istedi?

Platon’un mağara alegorisi günümüzden yüzlerce yıl ilkin ortaya atılmış bir hikayedir. Anlatılmak istenen pek oldukça şahıs için oldukça rahat görünür ve bu açıdan bir hikmet hikayesine benzetilir. Vakit içinde Platon’un mağara alegorisi hakkında pek oldukça araştırma yapılmıştır. Bazıları bu alegorinin mükemmel bulunduğunu söylemiş, bazıları ise pek oldukça yanlış bulmuştur.

Aslına bakarsanız felsefenin de amacı tam olarak budur. Platon’un mağara alegorisi bizlere ne konu alıyor sorusunun aslen bir yanıtı olmamalıdır. Bu sual, pek oldukça yeni sual doğurmalıdır. Bazı temel incelemeler için Platon’un mağara alegorisindeki benzetmeler ve öykü, belirli bir çerçeve üstünden anlatılabilir. Sadece aslolan istenen, bu hikayenin bile çerçeveler haricinde incelenmesidir.

Ateistler zincir için din, anarşistler zincir için devlet, sosyalistler zincir için kapitalizm, dindarlar zincir için şeytan, milliyetçiler zincir için dış güçler diyebilir. Mağarayı evi şeklinde gören de, hapishane şeklinde gören de olabilir. Cahillik mutluluktur diyorsanız mağaranın dışı hakkaten sizi delirtebilir. Bazılarına gölgeler yeterken bazıları gölgeyi yaratanın peşine düşebilir. Kısaca, felsefe işte.

Platon’un mağara alegorisi aslen bizlere ‘21. yüzyılda neden hala yüzlerce yıl ilkin yazılmış öykü üstüne konuşuyorsunuz?’ diye bile soruyor. Kim bilir kendi yarattığımız mağarada kendimizi zincirledik ve gölgeler bir o kadar güzel ki ne ışığın peşine düşmek istiyoruz ne de hakkaten bir ışık olup olmadığını merak ediyoruz. Platon düşünmüş, biz hala düşünmeyi düşünüyoruz.

Yüzlerce senedir felsefe ile ilgilenenlerin en sevilmiş olduğu öykü olan Platon’un mağara alegorisi nedir, bizlere ne konu alıyor şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve bu benzetmelerle dolu öykü hakkında birazcık düşünmeye çalıştık. Platon’un mağara alegorisi hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.