Resesyon Nedir Neden Olur, Resesyon Olduğunda Neler Yaşanır?

Haberleri takip eden her insanın görmüş olduğu şeklinde tüm dünya ekonomik olarak zor zamanlardan geçiyor ve sık sık resesyon olarak anılan bir kavramdan bahsediliyor. Makroekonomi alanına ilişkin bir terim olan resesyon, en genel tanımıyla ülke ekonomisinde yaşanmış olan durgunluk anlamına gelmektedir. Pek oldukca değişik nedene bağlı olarak ortaya çıkan resesyon durumu, dünyanın tüm ekonomilerinde bazen yaşanmaktadır.

Bir ülke ekonomisinde resesyon durumundan bahsedebilmek için birkaç aylık ekonomik verilerin incelenmesi gerekmektedir. Hatta kimi zaman bu ekonomik veriler hemen hemen durgunluk başlamadan bunun işaretini verebilir. Ekonomik terimler birazcık kafa karıştırıcı olabileceği için gelin en net haliyle resesyon nedir, neden olur, bu şekilde bir durum ortaya çıkmış olduğu vakit basit yurttaş nasıl etkilenir yakından inceleyelim.

Temelden başlamış olalım, resesyon nedir?

Bir ülke ekonomisinde yaşanmış olan durgunluk durumu, makroekonomi tarafınca resesyon olarak adlandırılır. Resesyondan söz edebilmek için ülke ekonomisinin son iki çeyreğindeki doğrusu son altı ayındaki bazı ekonomik veriler incelenir. İncelenen ekonomik veriler içinde gayri safi ulusal hasıla, gerçek gelir, istihdam seviyesi, endüstriyel üretim, toptan satışlar ve perakende satışlar vardır.

İncelenen tüm bu ekonomik verilerde aşağı doğru seyreden bir ivme doğrusu düşüş olduğu vakit bu durum ekonomik durgunluk doğrusu resesyon olarak adlandırılır. Temel tanıma nazaran bu düşüş son iki çeyrek süresince yaşanmalıdır sadece Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu bu durumun birkaç ay yaşanmasının bile resesyon olarak adlandırılabileceğini anlatmaktadır.

Endüstri Devrimi sonrası tüm dünya ülkelerinin ekonomileri makroekonomik düzeyde gelişme eğilimi göstermişlerdir. Şu demek oluyor ki tüm ülke ekonomileri değişen oranlarda da olsa büyümektedir. Aylık bazda kimi zaman bu gelişme durabilir. Sadece söz mevzusu büyümenin uzun soluklu durması ve pek oldukca değişik ekonomik alanda kendisini göstermesi demek, o ülkede ekonomik durgunluk doğrusu resesyon var anlama gelir. 

Resesyon neden olur? Sebepleri:

• Ani gelişen ekonomik şoklar
• Aşırı borçlanma
• Varlık balonları
• Yüksek enflasyon
• Yüksek deflasyon
• Büyük çaplı tesir gösteren teknolojik değişimler

Ani gelişen ekonomik şoklar:

Iktisat piyasaları üstünde ciddi finansal hasar yaratan durumlar, ani gelişen ekonomik şok olarak adlandırılır. Mesela 1970’li yıllarda OPEC’in herhangi bir uyarıda bulunmaksızın ABD Birleşik Devletleri’ne petrol vermeyi kesmesi büyük bir ekonomik şok olmuştur. Daha yakın tarihindeki bir örnek vermek gerekirse COVID-19 pandemisi ile beraber yaşananlar da dünya genelinde büyük bir ekonomik şoktur.

Aşırı borçlanma:

Ekonominin gelişme eğilimi gösterdiği dönemlerde bireyler ve işletmeler uygun fiyatlara kucak dolusu borçlanırlar. Sadece bir noktada işler bozulur ve hem bireyler hem de işletmeler borçlarını ödeyemez hale gelirlerse iktisat piyasasında büyük bir boşluk olur. Yaşanmış olan bu boşluğun bir türlü kapatılamaması sonucu resesyon kaçınılmazdır. 

Varlık balonları:

Birkaç şahıs anlam ifade etmeyen bir halde X hakkında yatırım hayata geçirmeye karar verip hemen sonra batabilir. Sadece bu anlam ifade etmeyen yatırımlar ülke ve hatta dünya genelinde olursa ortaya çıkan varlık balonları hem mahalli hem de küresel ekonominin sonunu getirebilir. Mesela 1990’lı yılların sonunda ABD’de emlak üstünde oluşan yatırım balonu sonunda 2000’li yılların ilk süreci büyük bir ekonomik kriz doğurmuştur.

Yüksek enflasyon:

Enflasyon devamlı fena bir şey olarak görülmez, tüm fiyatlar vakit içinde artma eğilimi gösterirler. Bu eğilim aşırı noktalara geldiği vakit merkez bankaları tarafınca düzenlenen faiz oranları ile denetim edilir. Sadece enflasyonun yüksek olması ve bu yüksekliğin neredeyse devamlı hale gelmesi, ülke ekonomilerinde kapanması zor boşluklar oluşturacaktır. 

Yüksek deflasyon:

Deflasyon, enflasyonun tam tersi olarak fiyatların giderek düşmesi durumudur. Kulağa güzel şeklinde gelse bile bu durum vakit içinde ücretlerin de azalmasına neden olur. Devamlı düşüş eğilimi gösteren fiyatlar sebebiyle işletmeler geri çekilir ve iş dünyası harcamalarını durdurur. Bunlar olduğu vakit resesyon kaçınılmazdır.

Büyük çaplı tesir gösteren teknolojik değişimler:

Endüstri devrimi sonrası büyük çaplı tesir gösteren bir teknolojik değişiklik yaşamadık sadece her an yaşayabileceğimizi biliyoruz bundan dolayı suni zekanın gelişmesi ile beraber otonom sistemleri de gelişmeye başladı. Hatta pek oldukca üretici yarı otonom sistemler kullanmaya başladı bile. Otonom sistemlerin yaygın hale gelmesi sonrası bugünkü resesyonu mumla arayabiliriz.

Peki, resesyon olduktan sonrasında neler yaşanır?

Resesyon makroekonomik bir durum olduğundan direkt olarak vatandaşı etkilemez diye düşünüyorsanız maalesef yanılıyorsunuz. Bundan dolayı resesyon demek; gayri safi ulusal hasıla, gerçek gelir, istihdam seviyesi, endüstriyel üretim, toptan satışlar ve perakende satışlardaki düşüş anlama gelir. Farkındaysanız tüm bu ekonomik veriler direkt olarak vatandaşın cebini ilgilendiren konulardır.

Resesyon başladığı vakit ilk olarak işsizlik artar. İşsiz kalma korkunuz artacağı şeklinde oldukca fazla işi olmayan olduğundan yeni bir iş bulma umudunuz da olmaz. İşinizden olmasanız bile maaş kesintileri yaşayabilir ya da hakkınız olan zamları alamayabilirsiniz. Bu durum hem ekonominin dayattığı bir zorluktur hem de patronların bolca iş gücü karşısındaki şımarıklığıdır.

Resesyon olduğu vakit hisse senetleri, tahviller, gayrimenkuller ve benzeri yatırım varlıklarına meydana getirilen yatırımlar kıymet kaybeder. Tutum ve yatırım planları bozulur. İşsizlik ve ekonomik zorluklar sebebiyle ödenemeyen borçların sonucu olarak hacizler artar. Iktisat alt üst olduğundan işletmelerin satışları azalır ve pek oldukca batkı yaşanır.

Ekonomik durgunluk döneminde pek oldukca kişinin borç paraya ihtiyacı olduğundan kredi faizleri yükselir. Üstelik kredi puanı kafi olmayan bireyler ve işletmeler kimi zaman yüksek faizle bile kredi alamayabilirler. Resesyon, ekonomideki itimatı azaltacağı için yatırımlar durma noktasına gelir ve anlam ifade etmeyen fiyat yükselmeleri ile karşılaşılabilir. 

Resesyon ne kadar sürer?

Resesyon elbet sonsuza kadar devam eden bir durum değildir, kesinlikle işler bir noktada düzelir. ABD’de yaşanmış olan COVID-19 resesyonu 2 ay, Büyük Durgunluk 2 yıl, Dut Com Durgunluğu 9 ay, Körfez Savaşı durgunluğu 1 yıl sürmüştür. Üstelik bunlar küresel ekonomiyi etkileyen durumlar olmalarına karşın bu kadar sürmüşlerdir. Şu demek oluyor ki bir ülke ekonomisinin yaşamış olduğu resesyon oldukca daha kısa sürebilir.

Ekonomik durgunluğu ifade eden bir makroekonomi terimi olan resesyon nedir, neden olur, resesyon durumunda neler olur şeklinde dört gözle beklenen soruları yanıtladık ve mevzu hakkında bilmenizde fayda olacak detaylardan bahsettik. Resesyon ve tesirleri hakkında düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.