Suni zekâlar artık hayatımızın her alanını çepeçevre sarmış durumda ve içten içe sundukları her bilgiye istemsizce güvenmeye başladık. Peki neyin doğru neyin yanlış bulunduğunu tam olarak hangi çerçevede ele alıyor?
İnternette gezinirken bir sürü bilgiye denk geliyoruz. Peki bu bilgilerin hepsi doğru mu? Değil doğal. Biz bile bazen düzmece haberlere, idrak meydana getirmeye yönelik istatistiklere ya da kulaktan dolma şeylere inanabiliyorsak, suni zekâ bu işi iyi mi hallediyor? Gerçekle yalanı tam olarak iyi mi ayırt ediyor?
Yanıt kolay değil fakat mühim zira artık suni zekâ hayatımızın içinde. Yeri geliyor ona soruyoruz, yeri geliyor düşünce alıyoruz. Peki ya ne kadar güveniyoruz? Bu içeriğimizde suni zekâ detayları iyi mi ayırt ediyor ve neleri dikkate alıyor bunlara bakacağız.
Anlamıyor fakat çözümleme ediyor
Ilkin şunu netleştirelim… Suni zekâ bir bilgiyi görüp “hmm bu mantıklı” demez. Şu demek oluyor ki bizim şeklinde anlamaz. Onun yapmış olduğu şey tamamen kuramsal. Hangi kelime hangisinden sonrasında daha mantıklı gelir, hangi cümle daha ilkin nerelerde geçmiş şeklinde şeylere bakar.
Kısacası bilgiyi değerlendiriyor fakat bizim şeklinde hissederek ya da sezerek değil. Elindeki dev veri yığınında, bir bilginin ne kadar yaygın olduğuna, nerelerde geçtiğine ve hangi kaynaklardan geldiğine bakılırsa karar veriyor.
Dil modellerinin kökenine inelim…
Söyleşi ettiğiniz suni zekâlar (örnek olarak ChatGPT şeklinde) aslına bakarsak devasa dil modellerinden ibaret. Şu demek oluyor ki onlara milyonlarca metin okutulmuş ve hangi kelimenin, hangi cümleyle daha iyi gittiğini öğrenmişler.
Bu modellerin vakası, verilen bir soruya insan şeklinde yanıt vermek fakat verdiği yanıt aslına bakarsak bir tahminden ibaret. O yüzden kulağa oldukça doğru şeklinde gelen bir bilginin aslına bakarsak yanlış olabileceğini unutmamak gerekir. Bundan dolayı modelin temeldeki amacı sizi etkilemektir.
Güvenilir olarak baz almış olduğu kaynaklar da yok değil
Suni zekâ eğitilirken bazı kaynaklara daha oldukça güvenebileceğini öğreniyor.
- Wikipedia
- Bilimsel makaleler, bilimsel nitelikli yayınlar
- Büyük haber ajansları
- Devlet kurumları ve resmî açıklamalar
Bu biçim kaynaklardan gelen detayları genel anlamda doğru olarak ele alıyor zira bunlar tertipli olarak denetim edilen, düzeltme meydana getirilen ve “ciddiye alınan” bölgeler. Suni zekâ da haliyle buralardan gelen bilgiye daha çok ağırlık veriyor.
Peki bir informasyon her yerde var ise “doğru” mudur?
İşte burası tehlikeli sonuç. Bir informasyon oldukça yaygınsa suni zekâ bunu mühim bir sinyal olarak alıyor fakat her yerde olması devamlı doğru olduğu anlamına gelmez. Bilhassa toplumsal medyada bir saçmalık milyonlarca kez paylaşılmış olabilir. Bu, onun doğru olduğu anlamına gelmez.
Doğal suni zekâ bunu fark edecek şekilde eğitilmemişse o bilgiyi “doğru” olarak ele alabilir. İyi ile fena suni zekâları birbirinden ayrıştıran da bu konulardaki başarısıdır.
Bilginin doğruluğuna karar verilmiş olduğu süreç iyi mi işliyor?
Suni zekâ detayları şu şekilde değerlendiriyor diyebiliriz:
- Bu informasyon nerelerde geçmiş? (Kaynak kontrolü)
- Aynı informasyon başka güvenilir yerlerde de var mı? (Çapraz denetim)
- Informasyon güncel mi? Eski bilgilerle çelişiyor mu? (Süre kontrolü)
- Kimin söylediği belli mi?
Bu kriterlere bakılırsa detayları “daha güvenilir” yada “şüpheli” olarak değerlendiriyor fakat her ne olursa olsun suni zekâları hiçbir vakit %100 güvenilir olarak ele alamayız -ki bu mevzuda her suni zekâ botu onlarca defa kez kullanıcıları uyarmakta ve edindiğiniz çıktıları iki kez denetim etmenizi söylemekte-.
Günün sonunda iş gene bizde bitiyor
Ne kadar gelişmiş olursa olsun, suni zekâ hâlâ insan zekâsının yerini tam olarak alamıyor. Onun için “gerçek” olan şey, verilerde en oldukça geçen, en güvenilir kaynaklardan alınan şeydir. Bundan dolayı her şey veriye dayanıyor; mantığa, bağlama ya da sezgiye değil.
Doğal bundan seneler ilkin suni zekânın bugün geleceği noktayı kavrayamayacağımız şeklinde gelecek yıllarda ne denli gelişeceğini de kestirmemiz güç. Hatta “bileşik zekâ” denilen şey de nispeten bu tip açıkları kapatmayı amaçlıyor fakat bu da bir başka içeriğin mevzusu diyelim.
