Suni Zekâ Uzayda Hangi Alanlarda Kullanılıyor?

Suni zekâ denince aklınıza filmlerdeki benzer biçimde dünyayı ele geçirmeye çalışan robotlar yada insan benzer biçimde konuşan uzay gemisi bilgisayarları geliyorsa yalnız değilsiniz sadece gerçek, filmlerden birazcık daha değişik ve aslen oldukca daha havalı.

Bugün suni zekâ, insanlığın en büyük maceralarından birinde, şu demek oluyor ki uzay araştırmalarında başrolü kapmış durumda. Artık o, bir tek bir bilim kurgu unsuru değil, Mars’a iniş meydana getiren bir kâşifin beyni, gezegenleri çözümleme eden bir gözlemcinin gözü ve astronotların en güvenilmiş olduğu yardımcılardan biri.

Gezegen keşfi ve otonom sürüş

Mars’a gönderdiğimiz Perseverance yada Curiosity benzer biçimde seyyah robotları düşünün. Bu araçlar, Dünya’dan bir operatör tarafınca joystick ile denetim edilmiyor bundan dolayı Mars’a bir sinyalin gidip gelmesi averaj 20 dakika sürüyor. Kısaca siz “dur” komutunu gönderene kadar, vasıta çoktan bir uçurumdan aşağı yuvarlanmış olabilir.

İşte burada suni zekâ devreye giriyor. Uzay araçları, üzerlerindeki kameralarla çevreyi 3 boyutlu olarak haritalandırıyor. Suni zekâ, bu verileri çözümleme ederek güvenli bir rota oluşturuyor, tehlikeli kayalardan ve yumuşak zeminlerden kaçınıyor. Kısacası, kendi yolunu kendi buluyor.

Ek olarak suni zekâ, “bilimsel olarak garip” görünen kaya oluşumlarını yada mineral yataklarını fark edebiliyor. Normalde bir insanoğlunun gözden kaçırabileceği potansiyel bir fosil kalıntısını yada su izini tespit edip, tabiri caizse “Hey, şuraya bir göz atmalıyız!” diyerek bilim insanlarını uyarabiliyor.

Devasa veri analizi

Uzay teleskopları (James Webb benzer biçimde) ve uydular, her gün terabaytlarca veri topluyor. Bu verilerin içinde yeni gezegenler, kara delikler, galaksiler yada Dünya’daki iklim değişikliklerine dair mühim ipuçları gizli saklı sadece bu kadar büyük bir veriyi tek tek insan gözüyle incelemek, kelimenin tam anlamıyla imkânsız.

Suni zekâ algoritmaları, bu devasa veri setlerini saniyeler içinde tarayarak anormallikleri ve kalıpları tespit ediyor. Mesela bir yıldızın önünden geçen bir gezegenin niçin olduğu küçücük parlaklık düşüşünü fark edebiliyor ve böylece yeni bir ötegezegen keşfedilmesini sağlayabiliyor.

Uzay araçlarının sıhhat kontrolü

Bir uzay aracı arızalandığında, tamirci çağırma benzer biçimde bir lüksünüz yoktur. Bu yüzden sorunları evvelde kestirmek dirimsel ehemmiyet taşır. Suni zekâ ise uzay araçlarının ve uyduların sensörlerinden gelen binlerce veriyi devamlı olarak izliyor.

Suni zekâ bu süreçte motor sıcaklığındaki minik bir artışı, bir paneldeki beklenmedik bir titreşimi yada güç tüketimindeki bir anormalliği fark ederek ihtimaller içinde bir arızayı günler, hatta haftalar öncesinden tahmin edebiliyor. Bu sayede mühendisler, mesele büyümeden tedbir alabiliyor ve aracın vazife planını değiştirebiliyor.

Astronotlara akıllı asistanlık

Internasyonal Uzay İstasyonu’ndaki astronotların son aşama yoğun bir programı var. Suni zekâ destekli asistanlar, onlara bu yoğun ritmde destek oluyor.

Mesela bir astronot karmaşık bir deneyi yaparken, suni zekâ ona adım adım talimatları sesli olarak okuyor ve gemideki bir sistemle ilgili sorusuna anında cevap verebiliyor.

Uzay çöpleri

Yörüngemizde başıboş dolaşan milyonlarca uydu parçası ve yıkıntı, hem etken uydular hem de gelecekteki uzay görevleri için büyük bir tehdit oluşturuyor.

Suni zekâ, bu çöplerin yörüngelerini inanılmaz bir hassasiyetle takip ederek ihtimaller içinde çarpışmaları evvelde haber veriyor. Gelecekte ise bu çöpleri toplamak için gönderilecek otonom “çöpçü” uyduları da gene suni zekâ yönetecek.

Suni zekâ uzayda tamamen kendi başına mı karar veriyor?

Çoğunlukla hayır. Suni zekâ, insanoğlu tarafınca belirlenen hedefler ve sınırlar dahilinde otonom kararlar alır. Bilhassa eleştiri görevlerde son onay daima yerdeki denetim merkezindedir sadece anlık tepki gerektiren durumlarda (mesela bir engelden kaçınma benzer biçimde) tamamen kendi başına hareket edebilir.

NASA, suni zekâyı en oldukca hangi alanda kullanıyor?

NASA, suni zekâyı en yoğun şekilde gezegen kaşiflerinin (Mars rovers) otonom navigasyonunda ve uzay teleskoplarından gelen devasa bilimsel verilerin analizinde kullanıyor.

Suni zekâ yardımıyla yeni gezegenler bulunmuş oldu mu?

Evet. Bilhassa Kepler ve TESS benzer biçimde teleskopların verilerini çözümleme eden makine öğrenmesi algoritmaları, insanların gözden kaçırılmış olduğu yüzlerce potansiyel ötegezegenin keşfedilmesine destek oldu.

Suni zekânın gelecekte uzay araştırmalarındaki görevi ne olacak?

Gelecekte suni zekânın görevi daha da artacak. Tamamen otonom bilim laboratuvarları, yıldız sistemleri arası yolculuklar için rota planlaması, hatta öteki gezegenlerde üs kuracak robot kolonilerinin yönetimi benzer biçimde alanlarda kilit rol oynaması planlanıyor.